در تمام بازارهای مالی مفهومی به نام مارکت کپ (یا حجم بازار یا ارزش بازار) وجود دارد که نشان می‌دهد ارزش پولی (اکثرا دلاری) یک شرکت یا یک پروژه چقدر است و چه میزان سرمایه در آن وجود دارد. مارکت کپ در تمام بازارهای بورس داخلی و خارجی و همچنین بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد.
مارکت کپ کل بازار، مفهوم مهم دیگری است که نشان می‌دهد ارزش مجموع پروژه‌ها یا شرکت‌های یک بازار چقدر است. با کمک چنین مفهومی می‌توان تخمینی از حجم سرمایه موجود در بازارهای مختلف از جمله بازار ارزهای دیجیتال زد و برای مقایسه و پیش‌بینی در انواع سرمایه‌گذاری‌ها از آن استفاده کرد. برای اینکه در مورد مارکت کپ اطلاعات جامع‌تری به دست بیاورید، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را تا پایان مطالعه کنید.
مارکت کپ ارز دیجیتال چیست؟
حجم یا «ارزش بازار» (Market Cap) یک ارز دیجیتال که در ادامه به آن «مارکت کپ» می‌گوییم، از فرمول ساده‌ای به دست می‌آید. اگر تعداد کوین یا توکنِ در گردش (موجود در بازار) یک ارز دیجیتال را در قیمت هر کدام ضرب کنیم، مارکت کپ آن ارز به دست می‌آید.
برای درک بهتر به این مثال فرضی توجه کنید. تصور کنید که دو بلاک چین A و B کوین‌هایی به نام‌های Acoin و Bcoin دارند. تعداد کل Acoinها قرار است که ۱۰۰۰ عدد باشد که تمامی آن‌ها در بازار در گردش هستند و قیمت هر Acoin برابر با ۱۰۰ دلار است. در طرف مقابل، قرار است تعداد نهایی Bcoinها به ۱۰۰،۰۰۰ برسد، اگرچه در حال حاضر ۶۰،۰۰۰ عدد از آن‌ها در بازار به قیمت ۲ دلار در گردش هستند. حال می‌خواهیم ببینیم کدام بلاک چین مارکت کپ بزرگ‌تری دارد؟
گفتیم که برای محاسبه مارکت کپ، باید تعداد کوین‌های درگردش را در قیمت هر کوین ضرب کنیم. پس مارکت کپ بلاک چین A برابر می‌شود با ضرب عدد ۱۰۰۰ (تعداد کوین در گردش) در عدد ۱۰۰ (قیمت هر کوین)؛ که نتیجه آن ۱۰۰،۰۰۰ دلار است.
حالا نوبت بلاک چین B است. درست است که قرار است در کل ۱۰۰،۰۰۰ کوین در شبکه B تولید شود، ولی برای محاسبه مارکت کپ ما به این عدد کاری نداریم و فقط به تعداد کوین‌های در گردش نیاز داریم. با ضرب تعداد کوین‌های در گردش یعنی ۶۰،۰۰۰ در قیمت هر کوین که ۲ دلار است، نتیجه ۱۲۰،۰۰۰ دلار به دست می‌آید.
همان‌طور که تا الان هم متوجه شدید با اینکه قیمت هر Acoin پنجاه برابر بیشتر از قیمت هر Bcoin است، ولی مارکت کپ Bcoin از Acoin بیشتر است و این یعنی Bcoin بازار بزرگ‌تری دارد. به همین دلیل است که برای تخمین ارزش پروژه‌ها به جای قیمت کوین از مارکت کپ استفاده می‌شود. توجه کنید که در این روش فقط کوین‌های در گردش، در محاسبه وارد می‌شوند.
مارکت کپ کل بازار کریپتو
مارکت کپ کل بازار کریپتو نشان‌دهنده ارزش کل بیت کوین و تمام آلت کوین‌ها، استیبل کوین‌ها، توکن‌ها و سایر دارایی‌های دیجیتال موجود در بازار ارزهای دیجیتال است. مارکت کپ کل بازار به عنوان یک شاخص مهم، مورد توجه بسیاری از تحلیل‌گران قرار دارد چرا که نشان‌دهنده بزرگی این صنعت است. نمودار مارکت کپ کل بازار کریپتو از سال ۲۰۱۳ تاکنون را می‌توانید در این صفحه از وبسایت CoinMarketCap مشاهده کنید.
با توجه به نوسانات قیمتی شدیدی که در بازار ارز دیجیتال وجود دارد، مارکت کپ کل نیز به‌شدت در حال تغییر است. در طول ۶ سال اول پیدایش این بازار، مارکت کپ کل هیچ‌وقت از ۲۰ میلیارد دلار فراتر نرفت. اما در سال ۲۰۱۸ این مقدار تا ۷۷۰ میلیارد دلار افزایش پیدا کرد و در ادامه شاهد نوسان‌های چندصد میلیارد دلاری نیز بودیم. این مقدار در زمان نگارش این مقاله برابر ۹۲۰ میلیارد دلار است.
برای مقایسه حجم یا ارزش دو بازار می‌توان مارکت کپ آن‌ها را مقایسه کرد. برای مثال مارکت کپ بازار طلا بیش از ۱۰ تریلیون دلار است؛ درحالی‌که اگر مارکت کپ کل بازار ارزهای دیجیتال را حدود ۱ تریلیون هم در نظر بگیریم، این مقدار کمتر از یک‌دهم بازار طلا خواهد بود.
اهمیت مارکت کپ کل بازار
گفتیم که یکی از کاربردهای مارکت کپ کل بازار ارز دیجیتال این است که از آن برای مقایسه این صنعت با دیگر بخش‌های بزرگ اقتصادی استفاده می‌کنند. برای مثال بسیاری از تحلیل‌گران این فاکتور را با مارکت کپ بازار سهام و یا فلزات گران‌بها مقایسه می‌کنند. به نظر شما این مقایسه چه ارزشی دارد؟ آن‌ها از این طریق می‌توانند سرعت و قابلیت رشد بازارهای مختلف را تخمین بزنند و راه‌های سرمایه‌گذاری موفق در آینده را پیش‌بینی می‌کنند.
متخصصان همواره به دنبال یک راه قابل اعتماد برای تشخیص میزان ارزشمندی پروژه‌ها هستند و باید توجه داشته باشیم که مارکت کپ یک ارز دیجیتال تنها یک مورد از فاکتورهای با اهمیت آن پروژه محسوب می‌شود و نباید برای تحلیل آن پروژه فقط به این مورد اکتفا کرد.
به‌هر‌حال، مقایسه مارکت کپ کل، روش به نسبت قابل قبولی برای تخمین ارزش فعلی و پیش‌بینی آینده بازارها به حساب می‌آید. بازارهای مختلف، سرمایه‌گذارهای مختلفی را به خود جذب می‌کنند. تریدرهای بازار سهام، صرافی‌های خارجی یا فعالان بازار فلزات گران‌بها به‌سادگی جذب بازار ارزهای دیجیتال نمی‌شوند. بازار ارزهای دیجیتال یک بازار کاملا جدید و مترقی است و سرمایه‌گذاران خاص با طرز فکر متفاوت، در آن فعالیت می‌کنند.
مارکت کپ کل بازار چقدر قابل اعتماد است؟
اگر فقط بر اساس مارکت کپ کل در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید، به احتمال زیاد دچار اشتباه خواهید شد. این موضوع علت‌های مختلفی دارد که در ادامه چند مورد را توضیح می‌دهیم.
برای بررسی و سرمایه‌گذاری در یک یا چند پروژه ارز دیجیتال، باید مارکت کپ آن‌ها را با توجه به تعداد واقعی کوین‌های در گردش و قیمت لحظه‌ای هر کوین محاسبه کنید و مارکت کپ کل، در این زمینه کمکی به شما نمی‌کند. در بعضی موارد محاسبه تعداد واقعی کوین‌های در گردش ممکن است کمی دشوار باشد.
مثلا ممکن است در یک بلاک چین، مجموعه‌ای از کوین‌ها برای بازه‌های زمانی متفاوتی در قراردادهای هوشمند یا یک بخش خاص، فریز شده باشند، یعنی امکان معامله آن‌ها وجود ندارد ولی به عنوان بخشی از مقدار کوین در گردش محاسبه شوند. اگر هر خطایی در محاسبات اولیه صورت بگیرد، ادامه‌ی محاسبات آتی را نیز بی‌اعتبار می‌کند.
ممکن است در مارکت کپ بعضی از پروژه‌ها دستکاری صورت بگیرد. این کار با هدف ایجاد جو کاذب در بازار صورت می‌گیرد. بی‌شک از بین چندهزار پروژه، ممکن است مارکت کپ تعدادی از آن‌ها دستکاری شده باشد و این روی مارکت کپ کل بازار تأثیر می‌گذارد. پس مارکت کپ کل بازار به تنهایی ممکن است باعث گمراهی ما شود و حتما باید جزئیات دقیق پروژه‌ها را بررسی کرد.
در نهایت باید بدانیم که مارکت کپ کل بازار، صرفا یک عدد است و فقط در بازه زمانی کوتاهی اعتبار دارد. مارکت کپ کل، امروز می‌تواند یک عدد ۱۲ رقمی باشد و هفته بعد ۱۱ رقمی و ۶ ماه بعد ۱۳ رقمی شود. این عدد فقط ارزش فعلی بازار را در همان لحظه نشان می‌دهد.
مارکت کپ Diluted به چه معناست؟
«مارکت کپ Diluted» نوع خاصی از محاسبه حجم بازار یک پروژه است و از آن برای تخمین ارزش پروژه در آینده استفاده می‌شود. ترجمه فارسی مناسبی برای این عبارت وجود ندارد؛ ولی Diluted به معنای رقیق یا شسته‌شده است. ممکن است این کلمه در ابتدا بی‌معنی به نظر بیاید ولی برعکس، مفهوم جالبی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
مفهوم مارکت کپ Diluted ابتدا در بازار سهام به وجود آمده و کاربردی شده است. این مفهوم در بازار سهام به این معنی است که اگر تمام سهم‌های یک کمپانی در بازار قابل معامله باشد، ارزش آن کمپانی چقدر خواهد بود؟ (چون در حالت عادی تنها بخشی از سهام هر کمپانی در بازار سهام به‌صورت عمومی قابل معامله است.) حتما تابه‌حال شنیده‌اید که یک شیرفروش مقداری آب در شیر می‌ریزد تا حجم شیر بیشتر شود. ولی با این کار شیر رقیق‌تر می‌شود. به همین خاطر کلمه Diluted در این مورد استفاده می‌شود. در حقیقت یک مقدار غیر واقعی به شیر اضافه شده ولی به قیمت اصلی شیر محاسبه می‌شود.
نکته‌ای که در مورد بازار ارز دیجیتال وجود دارد این است که باید میزان کوین در گردش و میزان کوینی که در کل قرار است تولید شود را در مورد هر پروژه بررسی کنیم. بسیاری از ارزهای دیجیتال، هنوز تمام کوین یا توکن‌های خود را در بازار ارائه نکرده‌اند.
مثلا همه می‌دانیم که تعداد کل بیت کوین‌ها قرار است ۲۱ میلیون عدد باشد. تا امروز حدود ۱۸.۶ میلیون بیت کوین استخراج شده و این عدد به عنوان میزان کوین در گردش درنظر گرفته می‌شود و اگر قیمت بیت کوین را ۳۰ هزار دلار در نظر بگیریم، مارکت کپ بیت کوین ۵۸۱ میلیارد دلار به دست می‌آید.
در مارکت کپ Diluted به جای توکن‌های در گردش، تعداد کل توکن‌های پروژه که در نهایت قرار است تولید شوند را در نظر می‌گیرند. یعنی مثلا در مورد بیت کوین باید عدد ۲۱ میلیون را در قیمت روز بیت کوین که همان ۳۰ هزار دلار است ضرب کنیم که نتیجه عدد ۶۳۰ میلیارد خواهد بود.
همین کار را می‌توانیم در مورد سایر پروژه‌های کریپتویی هم انجام دهیم. یعنی مجموع کوین‌های نهایی را در قیمت فعلی ضرب کنیم. با توجه به نوساناتی که در این بازار وجود دارد، مارکت کپ Diluted را نمی‌توان فاکتور قابل اعتمادی در نظر گرفت، اما این عامل می‌تواند برای تشخیص ارزش فعلی و ارزش واقعی یک پروژه در آینده به ما کمک کند.
منظور از توکن‌های ضدتورمی چیست؟
در بیشتر پروژه‌های ارز دیجیتال، تعداد توکن‌های در گردش، به مرور زمان افزایش پیدا می‌کند. در مورد این پروژه‌ها می‌توان گفت که با فرض ثابت ماندن قیمت، مقدار مارکت کپ Diluted همواره بیشتر از مارکت کپ فعلی خواهد بود.
پروژه‌های دیگری نیز وجود دارند که توکن‌های ضدتورمی ارائه می‌کنند و به مرور زمان، میزان کل توکن‌ها را کاهش می‌دهند. کاهش تعداد توکن‌ها به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که «سوزاندن کوین» (Coin burn) یکی از آن‌هاست. با این روش تعداد کل کوین‌های یک پروژه در آینده کمتر از مقدار اسمی آن خواهد شد و با کمیاب‌تر شدن آن، هر چه پروژه کاربردی‌تر باشد، قیمت هر واحد آن افزایش پیدا می‌کند و به همین فرایند، ضدتورمی گفته می‌شود.
در یک حالت ممکن است مارکت کپ Diluted در آینده از مارکت کپ فعلی کمتر شود و آن در شرایطی رخ می‌دهد که تعداد کل کوین‌های پروژه به مرور زمان کاهش پیدا کند ولی قیمت آن ارز افزایش نداشته باشد.
محاسبات در مورد توکن‌های ضدتورمی کمی پیچیده است و ممکن است نوسانات قیمتی حتی بعد از سوزاندن توکن‌ها اتفاق بیفتد و قیمت بالا یا پایین برود. در حالت کلی فقط می‌توان از این فاکتورها به عنوان ابزاری برای تشخیص وضعیت فعلی و تخمین حدودی آینده پروژه استفاده کرد.
سخن پایانی
مارکت کپ از مفاهیم و فاکتورهای مهمی است که برای فعالیت در بازار کریپتو باید آن را زیر نظر داشته باشیم. مارکت کپ هر ارز دیجیتال با ضرب قیمت آن ارز در تعداد کوین یا توکن‌های در گردش به دست می‌آید. مارکت کپ کل بازار نشان‌دهنده ارزش مجموع دارایی‌های موجود در دنیای ارزهای دیجیتال است. با نگاه به مارکت کپ می‌توانیم روند حرکت و افت‌وخیزهای یک پروژه را مشاهده کنیم. با محاسبه‌ی مارکت کپ Diluted هم می‌توانیم تا حدودی ارزش آینده پروژه‌ها را تخمین بزنیم.
البته همواره باید سایر فاکتورهای مربوط به پروژه‌ها را نیز رصد کنیم و توجه داشته باشیم که مارکت کپ تنها یک تکه از پازل را تشکیل می‌دهد و برای سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال، باید به دیگر نکات مهم موجود نیز توجه کنیم.
