دوستی در محیط کار مانند شمشیر دولبه است و ممکن است فواید و مزایای زیادی داشته باشد یا آسیب‌های جدی به فرد یا سازمان بزند. به همین دلیل لازم است به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه رابطه دوستانه در محیط کار ایجاد کنیم و از مزایای آن بهره ببریم بی‌آنکه دچار آسیب‌هایش شویم. در این مقاله پس از بررسی مزایا و آسیب‌های دوستی در محیط کار، چند توصیه کاربردی برای مدیریت دوستی در محیط کار را بیان می‌کنیم.
مزایای دوستی در محیط کار
فواید دوستی در محیط کار زیادند. دوستی در محیط کار ممکن است زمینه‌ساز ایجاد محیطی حمایتی برای ما شود، محیطی که احساس کنیم به آن تعلق داریم. سال ۲۰۰۸، مؤسسه نظرسنجی گالوپ تحقیقی در این باره انجام داد که بر اساس آن، دوستی کارکنان در محیط کار ممکن است نتایجی مثبت برای کسب‌وکارها داشته باشد. ارتقای اعتماد بین همکاران، همکاری متقابل و کاهش استرس برخی از این مزایا بودند.
همه اینها خلاقیت و نوآوری در محیط کار را بیشتر می‌کنند. وقتی به همکاران خود که مانند دوستان ما هستند اعتماد داشته باشیم، راحت‌تر می‌توانیم ایده‌های جدید را مطرح کنیم و بیازماییم. از سوی دیگر با همه‌گیری کرونا و شرایط دشواری که در محیط کار بسیاری از مشاغل ایجاد کرد، وجود دوستانی در آنجا به حفظ روحیه کارکنان در آن شرایط سخت کمک کرد.
طبق نتایج تازه‌ترین تحقیقات گالوپ، کارکنانی که دوستی در محیط کار دارند در دوران سخت کاری بیش از سایرین تمایل به ماندن دارند. تحقیقی دیگر در سال ۲۰۱۹ بیانگر این بود که دوستی در محیط کار ممکن است تعهد عاطفی کارکنان و اشتراک دانش و تجربه بین آنها را تقویت کند.
از سوی دیگر، دوستی در محیط کار برای خود ما نیز مفید است. بخشی از هویت ما در محیط کار رقم می‌خورد، بنابراین داشتن دوست یا دوستانی در آن محیط سبب غنای هویت و شادکامی کلی ما می‌شود.
معایب دوستی در محیط کار
این نوع دوستی علاوه‌بر مزایا، ممکن است آسیب‌ها و چالش‌هایی نیز برای خود فرد و کل سازمان ایجاد کند. شایعه‌پراکنی، آزارهای جنسی و پارتی‌بازی، سوگیری به‌نفع دوست هنگام قضاوت عملکرد او از مهم‌ترین آسیب‌های دوستی در محیط کار به شمار می‌روند. محققان مختلفی در پژوهش‌های خود بخش‌هایی از این آسیب‌ها را شناسایی کرده‌اند که در ادامه به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم.
۱. شایعه‌پراکنی و غیبت
شایعه پراکنی و غیبت ممکن است باعث ایجاد دودستگی و ازبین‌رفتن اعتماد میان همکاران شود.
۲. شوخی‌های نابجا
شوخی‌ها بسته به اینکه چگونه انجام شوند، ممکن است به رابطه همکاران آسیب بزنند. مثلا اگر شوخی‌های جنسیتی در محیطی رواج داشته باشند، برخی از همکاران ممکن است بین دو گزینه همراهی با این شوخی‌ها یا کنار گذاشته شدن از سوی گروه همکاران همسو دچار مشکل شوند. درنتیجه دودستگی بین همکاران ایجاد می‌شود. این دودستگی ممکن است تا جایی پیش برود که بر تعاملات محیط کار و ارتقای فرد در محیط کار اثر بگذارد.
۳. آزارهای جنسی
آزارهای جنسی نیز ممکن است ابتدا با دوستی آغاز شوند، اما به‌تدریج به معضلی برای فرد آزاردیده و سازمان تبدیل شوند.
۴. پارتی‌بازی
پارتی‌بازی و سوگیری در قضاوت به‌نفع دوستان در محیط کار نیز یک مشکل مهم است. مثلا فرض کنید مشتری از محصول یا خدمات ارائه‌شده به‌حق رضایت نداشته باشد. حال اگر مسئول ارزیابی این موقعیت با همکار مسئول مشتری دوست باشد، آیا می‌تواند بین رابطه کاری و دوستی خود تکفیک قائل شود و درست قضاوت کند؟
۵. به‌خطرافتادن نظام شایسته‌سالاری
یکی از مهم‌ترین عوامل بقای هر سازمان توجه به شایسته‌سالاری است. یعنی هر فرد بر اساس توانمندی‌ها، تجربه و عملکرد خود در جایگاه مناسب سازمان قرار گیرد. دوستی در محیط کاری ممکن است نظام شایسته‌سالاری را با مشکل مواجه کند. شاید این مثال معروف را شنیده باشید که شرکت مشهور نفتی انرون به‌دلیل همین روابط دوستانه و باندبازی دچار فساد سازمانی شد. دوستی و زد‌وبندهای پشت پرده میان دوستان در محیط کار می‌تواند دیگران را هم ناامید کند. مثلا اگر شما ببینید که به‌رغم تلاش‌ها و توانایی‌ها صرفا افراد متصل به رئیس یا مدیر ارتقا می‌یابند، احساس تعلق خاطر و انگیزه خود برای کارکردن را از دست می‌دهید. به‌مرور زمان این مسئله فرهنگ سازمانی سالم را مختل می‌کند و به فساد ساختاریافته و کاهش عملکرد کلی سازمان منجر می‌شود.
چگونه مرز ارتباط حرفهای و دوستی در محیط کار را رعایت کنیم؟
چطور با دوستان خود در محیط کار تعامل کنیم بی‌آنکه دچار آسیب‌های احتمالی ناشی از آن شویم؟ پژوهشگران برای مرزگذاری بین رابطه دوستانه و حرفهای در محیط کاری ۴ اصل را عنوان می‌کنند:
- پرهیز از تعاملات دوستانه در محیط کار به‌معنای پرهیز عامدانه از تعامل دوستانه با دوستان؛
- تمرکز مجدد غیرمستقیم بر رابطه حرفهای به‌معنای بازگرداندن تعامل از حالت دوستانه به حالت حرفهای؛
- تمرکز مجدد مستقیم بر رابطه حرفهای به‌معنای درخواست از دوستان برای حرفهای رفتارکردن؛
- حفظ مرزهای شخصی و شفافیت به‌معنای گفت‌وگو درباره مرزهای رابطه حرفهای و دوستانه و لزوم ایجاد و حفظ فاصله این دو.
بر مبنای این ۴ اصل، در ادامه ۷ توصیه کاربردی را مطرح کرده‌ایم.
۱. درباره مرز دوستی خود با همکارتان گفت‌وگو کنید
دوستی‌ها زمانی پایدار می‌مانند که طرفین درک درستی از شکل و نوع دوستی خود داشته باشند. تنها راه رسیدن به چنین درکی، گفت‌وگوی شفاف و متقابل است. وقتی هر دو طرف یکدیگر را بفهمند، کمتر دست به کاری می‌زنند که باعث به‌هم‌خوردن رابطه‌شان شود.
۲. به دنبال ایجاد فضایی امن برای مشارکت همه اعضا باشید
اگر تعدادی دوست قدیمی در محیط کار دارد، بهتر است هوای تازه‌واردها را نیز داشته باشید. آنها را به دورهمی‌های خودتان دعوت و فضایی ایجاد کنید تا آنها نیز به شما و سایر همکاران قدیمی اعتماد کنند.
۳. به چیزهایی که دوستی شما را پایدار نگه می‌دارد، توجه کنید
هر شکلی از دوستی بر مبنای اعتماد متقابل بنا شده است. در محیط کار نیز اعتماد میان کارکنان یا میان کارکنان و مدیران عاملی مهم در پیشبرد کارهاست. بنابراین به عواملی فکر کنید که دوستی بین شما و همکارتان را محکم می‌کند. مراقب باشید تا آنها را نقض نکنید. در غیر این صورت اعتماد میان شما از بین خواهد رفت.
۴. اصالت و یکپارچگی شخصیت خود را حفظ کنید
گفتنش راحت‌تر از انجام‌دادنش است، اما شما نباید هویت و شخصیت خود را قربانی دوستی‌های ساختگی در محیط کار کنید. به ارزش‌ها، هنجارها و آنچه هستید احترام بگذارید.
۵. نیازی نیست با همه در محیط کار دوست شوید
واقعا نیازی نیست با همه همکاران در محیط کار دوست شوید. با کسی در محیط کار دوست شوید که بیشتر به او از لحاظ فکری و شخصیتی نزدیکید. با سایرین می‌توانید رابطه‌ای حرفهای و مناسب بر اساس منافع مشترک و اهداف سازمانی برقرار کنید.
۶. از شایعه‌پراکنی پرهیز کنید
به‌هیچ‌وجه وارد غیبت و شایعه‌پراکنی نشوید. فراموش نکنید شاید شما با کسانی در محیط کار دوست شوید که آنها با یکدیگر دوست نباشند. پس از سخن‌چینی بپرهیزید.
۷. مراقب فاصله بین رئیس و کارمند باشید
اگر رهبر یا رئیس یک مجموعه‌اید، حتما مراقب حفظ فاصله خود با کارمندان خود باشید. مثلا اگر قرار است دورهمی کاری تشکیل شود، از همه دعوت کنید که در مراسم شرکت کنند. استثنایی قائل نشوید در غیر این صورت ریسک کاهش اعتماد و شایعه پراکنی را به جان می‌خرید.
از تجربه خود بگویید
شما چه تجربه تلح و شیرینی از دوستی در محیط کار دارید؟ آیا موافق دوستی در این محیط هستید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
