در میان دیدنی‌های همدان، بناهای تاریخی فراوانی با معماری‌های درخشان دیده می‌شود. برخی از این بناها، محل خاک‌سپاری مردان بزرگ ادب و فرهنگ و دانش است. آرامگاه باباطاهر همدان، از جمله مهم‌ترین بناهای این شهر است که هم از نظر معماری و هم به‌خاطر شاعر به‌خاک‌سپرده‌شده، مقصد جذابی برای گردشگران به حساب می‌آید. در این مقاله پس از معرفی اجمالی دوبیتی‌سرای مشهور، باباطاه، توجه‌تان را به معماری ممتاز این بنا جلب می‌کنیم. سپس نکاتی دانستنی درباره بازدید از این مکان ارائه می‌دهیم. پس از آن، جاهای دیدنی اطراف این آرامگاه را به طور مختصر می‌شناسانیم و در پایان به امکانات اطراف میدان باباطاهر اشاره می‌کنیم.
درباره باباطاهر
پیش از آنکه به آرامگاه باباطاهر همدان بپردازیم، کمی با خود باباطاهر آشنا شویم. بر اساس روایات موجود اما محدود، باباطاه، عارف و شاعر قرن پنجم هجری قمری در زمان شاه سلجوقیان، طغرل، می‌زیسته است. زندگی‌نامه موثق و معتبری از او در دست نیست و می‌توان حدس زد که باباطاهر علاقه‌مند به زندگی‌نگاری نبوده است. با این حال، عده‌ای او را هم‌عصر عین‌القضات و عده‌ای هم‌دوره خواجه نصیرالدین طوسی می‌دانند. باباطاه، دوبیتی‌سرایی بود که با لهجه لری شعر می‌گفته‌است. دوبیتی‌های او، نشان از خودشناسی و خودسازی‌اش دارند و پیدا است که قلبی پاک و ذهنی بیدار آن‌ها را سروده است. البته تمامی دوبیتی‌هایی که منتسب به باباطاهر است، به او تعلق ندارد. همچنین، مجموعه کلمات قصاری تحت عنوان «اشارات» به زبان عربی از او به جا مانده است. مشهورترین دوبیتی‌اش را احتمالا بسیاری از شما شنیده باشید:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد/ که هرچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری تیغش ز فولاد/ زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
شاعر خفته در آرامگاه باباطاهر همدان، ملقب به «سوته‌دل» و «عریان» است. «بابا» در فرهنگ این خطه، معادل مرشد و پیر بود و نشانه‌ای برای تکریم عارفان. از آنجایی‌که او زندگی در ملایر را با گمنامی و عزلت، وارستگی و قناعت برگزیده بود؛ به او لقب عریان هم می‌دهند. دوبیتی بالا هم می‌تواند گواهی بر لقب «سوته‌دل» باشد.
ادیبی انگلیسی به نام ادوارد هارون آلن، باباطاهر را شخصیتی مرموز لقب داده است؛ چراکه او تنها با دوبیتی‌هایش و بدون هیچ زندگی‌نامه‌ای مشهور شده است. مردم دوبیتی‌های ساده و بی‌تکلف او را می‌پسندیدند؛ طوری‌که نغمه‌هایش به‌راحتی بر لبان مردم کوچه و بازار، گله‌داران و کشاورزان جاری بود. دوبیتی‌های او مملو از مضامینی همچون عشق به خداوند، طبیعت و انسانیت است. «ابن راوندی» در کتاب «راحه‌الصدور» از دیدار او با طغرل سلجوقی داستانی آورده است؛ داستانی که در آن باباطاهر بر روی سلطان سلجوقی تاثیر می‌گذارد و با بخشیدن انگشتری به او، او را به عدل و احسان دعوت می‌کند.
معماری آرامگاه باباطاهر همدان؛ گنبد فیروزه‌ای و ستون‌های گرانیتی
آنچه دور از میدان به چشم می آید و نظر را جلب می‌کند، گنبدی فیروزه‌ای‌رنگ است که بر بالای بنای آرامگاه باباطاهر همدان می‌درخشد. بنایی که امروز می‌بینید، حاصل چندین بار بازسازی طی سال‌های متمادی است. در سال‌های اولیه پس از مرگ باباطاهر، یک برج هشت ضلعی آجری بر مقبره او قرار داشت. ساخت بنای جدید در دوران پهلوی اول ناتمام ماند. اما از سال ۱۳۴۶، با زیربنایی نزدیک به ۹۰۰۰ مترمربع برای میدان و باغ و عمارت، طرحی که مهندس محسن فروغی آماده کرده بود، طی سه سال ساخته شد تا بنای امروزی را شاهد باشیم. آرامگاه باباطاهر همدان، از نمونه‌هایی مثال‌زدنی و درجه‌یک در معماری معاصر به حساب می‌آید؛ نمونه‌ای که تلفیقی از معماری قرن هفتم و هشتم هجری است.
فضای سبز دل‌انگیزی آرامگاه باباطاهر را احاطه کرده است. این آرامگاه قاعده‌‌ای هشت‌ضلعی دارد و ارتفاع عمارتش از سطح تپه ۲۰٫۳۵ متر و از سطح خیابان ۲۵٫۳۰ متر است. پی این بنا که با کلاف‌های بتنی مستحکم شده است، ترکیبی از سنگ و آهک است. علاوه بر اینکه این عمارت، هشت ستون گرانیتی دارد، سنگ مزار، کف ساختمان و پله‌هایش نیز از گرانیت حجاری‌شده ساخته شده‌اند. دورتادور دیوارهای داخلی آرامگاه باباطاهر همدان، ۲۴ دوبیتی از او بر روی ۲۴ قطعه سنگ مرمر به خط خوش نوشته شده است. اسکلت‌بندی بدنه آن با آجر آماده شده و سقف آن مزین به کاشی‌های معرق است. دیواره‌های متساوی‌الساقین در بدنه‌اش، آن را به گنبد فیروزه‌ای و منشوری‌اش می‌رساند؛ حالتی از طراحی که حس به‌آسمان‌رفتن نگاه و پرواز روح را القا می‌کند. چنین طرحی باعث بلند به‌نظرآمدن بنا هم شده است.
نکات بازدید از آرامگاه باباطاهر همدان
دسترسی با تاکسی و اتوبوس به میدان باباطاهر آسان است. این میدان به میدان مرکزی شهر هم نزدیک است؛ بنابراین به‌سادگی می‌توانید خود را به آرامگاه باباطاهر همدان برسانید. بازدید از این مکان در نیمه اول سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ و در نیمه دوم سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷ است. اگر با خودروی شخصی برای بازدید به این میدان می‌روید، جای پارک برای خودرو در اطراف میدان موجود است.
نزدیک‌ترین جاهای دیدنی به آرامگاه
آرامگاه باباطاهر همدان تقریبا در مرکز شهر واقع شده است. بسیاری از جاهای دیدنی همدان که همواره موردتوجه گردشگران بوده‌اند نیز در نزدیکی این آرامگاه جای دارند. به همین خاطر پس از بازدید از این آرامگاه می‌توانید به سمت برخی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این شهر بروید.
گنبد علویان همدان
یکی از بناهایی که معماری ظریف و تحسین‌برانگیزی دارد و شما می‌توانید در نزدیکی آرامگاه باباطاهر همدان به آن دسترسی پیدا کنید، گنبد علویان همدان است. این عمارت که گنبدش از بین رفته، مسجد خاندان علویان بوده است. امروزه هم در سرداب آن دو تن از این خاندان به خاک سپرده شده‌اند. برای بازدید از این بنا کافی است به بلوار علویان برسید.
موزه هگمتانه همدان
برای بازدید از مجموعه کهن هگمتانه همدان راه زیادی از آرامگاه باباطاهر همدان در پیش ندارید. یکی از جذابیت‌های مجموعه هگمتانه، موزه‌ای است که در آن اشیاء باستانی کشف‌شده در فرآیند حفاری در این تپه به نمایش گذاشته شده است. این موزه یکی از موزه های همدان است که در آن می‌توانید به گوشه‌ای از تاریخ و فرهنگ مردمان این منطقه و اولین حاکمان ایران پی ببرید.
برج قربان همدان
برج قربان بنای دیگری در نزدیکی آرامگاه باباطاهر همدان است که قدمتش به قرن هفتم یا هشتم هجری برمی‌گردد. معماری آن ساده، متقارن و بدون هیچ نقش و نگار خاصی است. برج قربان، مدفن ابوالعلا همدانی و تعدادی از حاکمان دوران سلجوقی است. روایتی عامیانه وجود دارد که می‌گوید فردی به نام قربان در زمان شورش افغان‌ها محوطه برج را به‌عنوان پناهگاهی برای مردم شهر انتخاب کرده بود؛ از این‌رو آن را برج قربان می‌نامند.
مسجد جامع؛ عبادتگاهی با معماری زیبا در نزدیکی آرامگاه باباطاهر همدان
مسجد جامع بزرگ همدان، قدیمی‌ترین مسجد شهر است و کتیبه‌های موجود در آن، زمان معماری و ساختش را به دوران سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار نسبت می‌دهند. همچنین کتیبه‌ها گویای این ایت که پیش از این در همین مکان، مسجدی قدیمی‌تر وجود داشته. البته مناره‌های مسجد قدمت چندانی ندارند، اما آنچه از معماری قدیمی آن باقی مانده، شبستانی است که با ستون‌های سنگی و طاق‌های آجری، جلوه‌ای زیبا و رنگارنگ از کاشی‌کاری را نمایش می‌دهد. اگر از این بنای واقع‌شده در نزدیکی آرامگاه باباطاهر همدان بازدید کردید، دسترسی مناسبی هم به بازار تاریخی همدان پیدا می‌کنید.
آرامگاه ابوعلی سینا؛ ملاقات با طبیب بزرگ ایرانی در نزدیکی آرامگاه باباطاهر همدان
حکیم مشهور ایرانی، ابوعلی سینا که اصلیتی همدانی ندارد، در مرکز میدانی بیضی‌شکل و هم‌نام خودش به خاک سپرده شده است. در محوطه مقبره ۱۲ستونی بوعلی‌سینا- که همانند گنبد قابوس است- درختان چنار کهنسال، سرسبزی و طراوت ویژه‌ای ایجاد کرده‌اند. همچنین در آنجا آب‌نمایی وجود دارد که به طرح آب‌نمای باغ‌های ایرانی شبیه است. سالنی در این آرامگاه وجود دارد که نوعی موزه به حساب می‌آید. در بخشی از این موزه، اشیاء تاریخی مثل سکه و سفال به چشم می‌خورد و بخش دیگر آن به آشنایی با گیاهان دارویی اختصاص دارد. جالب است بدانید که آرامگاه شاعر معاص، عارف قزوینی هم در همین میدان قرار دارد.
امکانات اطراف آرامگاه باباطاهر همدان
محوطه اطراف ساختمان آرامگاه باباطاهر همدان، امکانات و جذابیت‌هایی برای وقت‌گذرانی دارد. در میدان مستطیلی باباطاهر می‌توانید با درشکه‌سواری، حال‌وهوای پیش از اختراع اتوموبیل را تجربه کنید. اگر خوش‌شانس باشید، بعضی شب‌ها و به‌خصوص در تعطیلات، هنرمندان و موسیقی‌دوستان در میدان گرد هم می‌آیند و می‌نوازند. در محوطه داخلی آرامگاه، امکان خرید کتاب‌های تاریخی و مجسمه‌های سفالی را دارید. در تعطیلات نوروز سوغاتی‌های خود را می‌توانید از غرفه‌هایی که در محوطه بر پا می‌شوند تهیه کنید. در کنار آرامگاه، پارک و فضای سبزی برای اطراق شبانگاهی وجود دارد که اهالی شهر و مسافران معمولا از آن استقبال می‌کنند. از این گذشته، رستوران‌ها و کافه‌های باکیفیتی هم در اطراف این میدان قرار دارد.
جمع‌بندی
در این مقاله پیش از آشنایی با معماری آرامگاه باباطاهر همدان، با خود این شاعر دنیاگریز و خوش‌قریحه آشنا شدیم. سپس نکاتی لازم برای بازدید از این مکان را دانستیم. پس از آشنایی کلی با سایر مکان‌های دیدنی همدان در نزدیکی میدان باباطاهر، امکانات موجود در اطراف این بنای خوش‌ساخت را برشمردیم. خوشحال می‌شویم نظراتتان را درباره این مقاله با ما به اشتراک بگذارید.
منبع : سه کلیک
