اکسل یا محور خودروی یکی از اصلی‌ترین بخش‌های هر خودرو به شمار می‌رود که نقش‌های بسیاری متنوعی دارد. در این مطلب به وظایف این جزء و نشانه‌های خرابی آن اشاره خواهیم کرد.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
اکسل یا محور چیست؟
محور خودرو که در زبان انگلیسی با نام «اَکسل» (Axle) شناخته می‌شود بخشی از تمامی خودروهای امروزه است که با اتصال به اجزای مکانیکی چرخ، محوری ثابت برای چرخش آن مهیا کرده است؛ اما باید بدانید که این تنها وظیفه اکسل نیست و این قطعه نسبتا بزرگ، وظایف سنگین دیگری را نیز به دوش می‌کشد. سیستم‌های فرمان، مجموعه انتقال قدرت و سیستم تعلیق نیز بر محور خودرو تکیه کرده‌اند.
به زبان ساده‌تر، اکسل یک میله یا شافت است که با قرار گرفتن در مرکز چرخ‌ها، اجازه دوران آزادانه را به آن می‌دهد. اکسل به اجزایی مجهز شده که قدرت را از موتور و جعبه‌دنده بگیرد و به چرخ‌ها انتقال دهد؛ پس راه ارتباطی چرخ با پیشرانه به شمار می‌رود.
اکسل چه اجزایی دارد؟
از اصلی‌ترین بخش‌هایی که به اکسل متصل هستند می‌توان به دیفرانسیل خودرو، پلوس و جعبه‌دنده اشاره کرد. مسلما لیست بالا بلند ارتباطات محور به اینجا ختم نمی‌شود؛ بخش‌های دیگری چون چهار شاخ گاردان، فلانچ، سیم ترمز، دیسک ترمز، صلیبی خودرو، کرانویل و پینیون، پدال و لنت ترمز، پیستون و بوستر ترمز، بوش مندل و… هم با اکسل در ارتباط هستند. سطح بالای ارتباطات اکسل با سایر بخش‌های خودرو، اهمیت این قطعه را بیش‌ازپیش می‌کند.
انواع اکسل کدام است؟
در خودرو دو نوع اکسل از نظر کارکرد وجود دارد: ثابت یا تعلیق مستقل.
اکسل غیرمتحرک یا ثابت‌شده در برخی وسایل‌نقلیه چون کامیون‌ها سبک و سنگین و وانت‌های بدون شافت استفاده می‌شود. این نوع محور تنها به سیستم تعلیق و فرمان کمک می‌کند و کاری با مجموعه انتقال قدرت ندارند. اکسل ثابت دارای طراحی ساده دارد؛ به این صورت که در دو طرف آن، چرخ‌ها قرار دارند که به یک بدنه ثابت متصل شده و دوران هر چرخ سبب چرخش چرخ دیگری خواهد شد. این نوع محور خودرو خود در انواع زیر یافت می‌شود:
- مرده
- عقب متحرک
- جلو متحرک
- جلو با قابلیت فرمان‌پذیری
محور تعلیق مستقل دقیقا خلاف اکسل ثابت عمل می‌کند و با چرخ‌ها مجزا از یکدیگر دوران می‌کنند.
انواع اکسل عقب
اکسل‌های عقب خودرو همگی لزوما یکسان نیستند و با توجه به تفاوت‌هایی که در خودروها وجود دارد و کاربردشان می‌توانند متفاوت باشند.
- اکسل نیمه شناور: در این نوع محور، چرخ به فلنج بیرونی شفت متصل می‌شود و کار نگهداری آن را انجام می‌دهد. این اکسل‌ها دو یاتاقات درونی و بیرونی دارند و در خودروهای سبک، شاسی‌بلندها و کامیون‌های کوچک و متوسط و وانت‌های سبک مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- اکسل تمام شناور: این محور به لطف دو یاتاقان در جای خود شناور است و برای انتقال گشتاور از جعبه‌دنده طراحی شده و در خودروهای بزرگی چون کامیون‌های سنگین استفاده می‌شود. خودروهای باری دیگری هم که وزن بالایی داشته یا بارهای سنگینی را حمل می‌کنند ممکن است به این نوع محور مجهز شده باشند.
- اکسل سه‌چهارم شناور: این سیستم پیچیده‌تر از سیستم نیمه‌شناور محسوب می‌شود و به حفظ هماهنگی چرخ ها کمک می کند و نیروی جانبی و گشتاور پیشرانه را کنترل می کند.
انواع اکسل جلو
- اکسل مرده: این نوع محورها در جای باقی می‌مانند و با چرخ‌ها حرکت نمی‌چرخند. بیشتر اکسل‌ها و دیفرانسیل‌های جلو مرده برای دور نگه داشته شدن از تماس با غبار و آب درون محافظ قرار می‌گیرند.
- اکسل زنده: تفاوت اکسل زنده تنها در این است که نیروی موتور را از جعبه‌دنده به چرخ‌ها منتقل می‌کند.
پلوس چیست و علائم خرابی آن کدام است؟
در مجموعه محور خودرو، خود اکسل از سویی به چرخدنده دیفرانسیل و از سوی دیگر به لاستیک متصل می‌شود. پلوس نیز بخشی از این مجموعه به شمار می‌رود که فعالیتش منجر به چرخش لاستیک می‌شود. خرابی پلوس یک مورد شایع در بسیاری از خودروها است. از مواردی که می‌تواند باعث خرابی پلوس گردد می‌توان به پارگی گردگیرها، ضربه ناگهانی شدید به خودرو، روشن کردن خودرو با هل دادن آن، بکسل وسیله سنگین، ترمزگیری نابه‌جا، استفاده نادرست از ترمز دستی و… اشاره کرد.
علائم خرابی اکسل یا محور چرخ
تا کنون متوجه شده‌اید که محور یک خودرو نقشی بسیار حیاتی در کارکرد درست آن دارد پس باید درصورت ایجاد هرگونه نقص در آن، به سرعت به متخصص مراجعه کرد. خوشبختانه خرابی اکسل با نشانه‌هایی همراه است که با دیدن آن‌ها می‌توان به فکر تعمیر این بخش افتاد.
از شنیده‌شدن صدای ضربه با ریتمی مشخص از سمت عقب خودرو، شکستگی محفظه نگهدارنده گریس یا نشت آن، تنظیم نبودن فرمان در اثر ضربه شدید، لرزش فرمان هنگام رانندگی، پارگی یا پوسیدگی بوش اکسل عقب و خرابی پلوس، همه از نشانه‌هایی هستند که می‌توانند حاکی از خرابی اکسل یا محور خودروی شما باشند و پیدایش آن‌ها بهتر است خودرو را به متخصص مکانیک نشان دهید.
چه عواملی باعث خرابی اکسل می‌شود؟
حفظ سبک رانندگی آرام و قانونمند نخستین راه‌حل برای طولانی‌تر کردن عمر وسایل‌نقلیه همچون خودروهای درون شهری به شمار می‌رود؛ هرچند که شرایط نابه‌سامان راه‌های کشور تاثیر بسیاری بر استهلاک خودروها دارد اما با رانندگی درست می‌توان از شدت ضربات وارد بر خودرو کاست. در همین راستا باید بدانید که حرکت با دنده نامناسب، رهاکردن کلاچ به صورت ناگهانی و وارد شدن ضربه به خودرو، استفاده نادرست و بیش‌از اندازه از ترمز دستی و بکسل کردن خودروهای سنگین یا وزن زیادی که خودرو شما توان حمل آن را ندارد، ازجمله رفتارهای به شمار می‌روند که خرابی اکسل یا محور خودروی شما را در پی خواهند داشت.
منبع : پدال
