افزایش قیمت خودرو در سال‌های اخیر و تفکر منفی مرسوم در مورد خرید خودروی اقساطی و لیزینگی، باعث شده است تا بسیاری از افراد به معامله خودروهای سند در رهن، مزایده‌ای و … روی بیاورند. این خودروها نسبت به خودروهای مشابه در بازار قیمت پایین‌تری دارند؛ اما بسیاری از کارشناسان حقوقی توصیه می‌کنند که اگر سند خودرو در رهن بود، از معامله آن خودداری کنید. در رهن بودن سند خودرو اعتبار معامله را زیر سؤال می‌برد و با وجود یک سری شرایط خاص می‌توان چنین خودروهایی را معامله کرد.
احتمالاً با خواندن مطالب بالا این سؤالات برایتان ایجاد می‌شود:
- از کجا بفهمیم سند خودرو در رهن است؟
- اصلاً معامله خودرو سند در رهن چه عواقبی دارد؟
در این مقاله به چیستی رهن سند خودرو، دلایل آن، عواقب و نکات معامله خودروهای این‌چنینی و شرایط تنظیم قرارداد رهن سند خودرو می‌پردازیم.
سند خودرو در رهن یعنی چی؟ قرارداد رهن خودرو چیست؟
قرار دادن سند خودرو در رهن، نوعی قرارداد رهن است که در ماده 771 قانون مدنی به‌صورت زیر تعریف شده است:
در عقد رهن، مدیون مالی را به عنوان وثیقه به داین می‌دهد. به رهن دهنده «راهن» و به طرف دیگر «مرتهن» می‌گویند. درصورتی‌که راهن در موعد مقرر بتواند دین یا قرض خود را به مرتهن ادا کند، مرتهن باید عین مرهونه (مال وثیقه) را فک رهن کند و در غیر این صورت می‌تواند آن را به فروش برساند.
به زبان ساده‌تر، در قرارداد رهن خودرو شخصی خودروی خود را به عنوان وثیقه و به عنوان تضمین بازپرداخت وام یا قرض در اختیار شخص دیگری قرار می‌دهد. بین این 2 شخص قرارداد رهن صورت می‌گیرد که می‌تواند شفاهی یا کتبی باشد و مدت آن مشخص است. درصورتی‌که شخص وام‌گیرنده نتواند بدهی خود را در مدت مشخص شده پس بدهد، فرد دیگر می‌تواند خودروی وثیقه را به فروش برساند. البته قرارداد رهن خودرو باید شرایط مشخصی داشته باشد تا قانونی تلقی شود.
در رهن بودن سند خودرو چه دلایلی دارد؟
معمولاً به یکی از دلایل زیر سند خودرو در رهن شخص یا سازمان خاصی قرار می‌گیرد:
سند خودرو در رهن شخص
اگر فردی بخواهد مبلغ کلانی را از فرد دیگری قرض کند و قادر به معرفی ضامن یا تأمین تضمین مناسب نباشد، سند خودرو در رهن شخص موردنظر قرار می‌گیرد.
سند خودرو در رهن بانک
معمولاً بانک‌ها برای دادن وام‌های درشت از فرد تضمینی معادل مبلغ وام یا معرفی چند ضامن را طلب می‌کنند. اگر فرد وام‌گیرنده قادر به معرفی ضامن به تعداد موردنظر نباشد، خودروی خود را به عنوان تضمین در رهن بانک قرار می‌دهد. گرفتن وام بانکی خرید خودرو، خرید خودروی لیزینگی و داشتن بدهی تصفیه نشده نیز منجر به قرار گرفتن سند خودرو در رهن بانک می‌شود.
سند خودرو در رهن شرکت لیزینگ
معمولاً در خرید خودروی لیزینگی قرارداد اجاره به شرط تملیک یا رهن سند خودرو بسته می‌شود و بر اساس آن، سند خودرو تا پایان پرداخت اقساط در رهن شرکت لیزینگ یا بانک قرار می‌گیرد.
سند خودرو در رهن سایپا و ایران‌خودرو
تا سال 1400 اگر خودرویی را در طرح‌های فروش اقساطی، پیش فروش و فروش فوق العاده خودروسازان داخلی می‌خریدید، سند خودرو در رهن ایران‌خودرو یا سایپا قرار می‌گرفت و پس از پایان اقساط تعیین شده می‌توانستید خودرو را فک رهن کنید. به همین دلیل اگر هنگام معامله متوجه شدید که سند خودرو در رهن سایپا یا ایران‌خودرو است، می‌توانید سال ساخت آن را هم به‌صورت تقریبی متوجه شوید.
سند خودرو در رهن دولت
در صورت داشتن پرونده قضایی و گرفتن حکم توقیف اموال، ممکن است سند خودرو در رهن دولت قرار بگیرد.
خرید خودرو سند در رهن چه عواقبی دارد؟
نقل‌وانتقال رسمی چنین خودروهایی غیرقانونی است و خرید خودرو سند در رهن فقط به‌صورت قولنامه‌ای صورت می‌گیرد؛ یعنی تا زمان فک رهن یا صدور مجوز از سمت مرجعی که سند خودرو در رهن آن است، شما مالک رسمی خودرو نخواهید بود و امکان تعویض پلاک وجود ندارد. همچنین اگر خودرویی که سند آن در رهن است را به‌صورت قولنامه‌ای بفروشید، تمامی تخلفات خریدار به پای شما نوشته می‌شود.
فروشنده خودرویی که سند آن در رهن است باید حتماً از مرهون (رهن گیرنده) وکالت فروش داشته باشد، در غیر این صورت مرهون می‌تواند حکم توقیف خودرو را بگیرد. بیشتر عواقب قانونی فروش این خودروها متوجه فروشنده است و در صورت اقدام به فروش خودرو بدون اجازه مرتهن و جعل سند خودرو، با عواقب مربوط به جعل و کلاهبرداری روبرو می‌شود.
برای معامله خودرو سند در رهن چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
همان‌طور که گفتیم معامله خودرو سند در رهن مشکلات و دردسرهای زیادی دارد و با تمامی این اوصاف اگر بازهم قصد دارید خودرویی که سند آن در رهن است را بخرید، حواستان به نکات زیر باشد:
- پیش از هر چیز استعلام در رهن بودن سند خودرو را بگیرید. نحوه تشخیص در رهن بودن سند خودرو را در بخش بعدی توضیح می‌دهیم.
- تنظیم قولنامه خودرو را در دفاتر اسناد رسمی انجام دهید. حواستان باشد که به تمامی جزئیات مربوط به فروشنده، خودرو و مرجعی که سند خودرو در رهن آن است پرداخته شود.
- حتماً زمان تعویض پلاک و فک رهن خودرو را در قولنامه ذکر کنید.
- حواستان به رسمی بودن و مدت اعتبار وکالت‌نامه فروش خودرو باشد.
از کجا بفهمیم سند خودرو در رهن است؟
بهترین مرجع استعلام در رهن بودن سند خودرو، سایت سازمان ثبت‌اسناد (سامانه ثبت من) به آدرس my.ssaa.ir است. پس از ورود به این سایت باید وارد بخش اسناد رسمی و سپس تصدیق اصالت سند شوید. در مرحله بعد باید شناسه سند و رمز تصدیق را وارد کنید که هر 2 در بالای سند رسمی خودرو درج شده اند. تشخیص در رهن بودن سند خودرو با بررسی برگ سبز خودرو هم امکان‌پذیر است. اگر سند خودرو در رهن باشد، در بالای برگ سبز مهر در رهن بانک یا شرکت سازنده درج می‌شود.
آیا تعویض پلاک خودروی سند در رهن امکان‌پذیر است؟
تعویض پلاک خودرویی که سند آن در رهن است تنها با فک رهن امکان‌پذیر است. برای فک رهن خودرو فروشنده باید عامل در رهن رفتن سند خودرو مثل بدهی یا اقساط معوقه را تسویه کند یا از مرجعی که سند خودرو در رهن آن است مجوز بگیرد. به عنوان مثال اگر سند خودرو در رهن ایران‌خودرو یا سایپا باشد فروشنده باید ابتدا به نمایندگی خودروساز مراجعه کند و مجوز لازم برای تعویض پلاک را بگیرد. مدارک و مراحل فک رهن سند خودرو را در بخش‌های بعدی توضیح می‌دهیم.
بیشتر بخوانید:
مدارک موردنیاز برای فک رهن خودرو کدامند؟
پس از دریافت مجوز سازمان، بانک یا خودروسازی که سند خودرو در رهن آن است، فروشنده با ارائه مدارک زیر می‌تواند فک پلاک را انجام دهد:
- برگ سبز خودرو
- اصل کارت ملی و شناسنامه فروشنده یا نماینده قانونی وی
- وکالت‌نامه رسمی (در صورت فروش وکالتی)
- مدارک مربوط به احراز محل سکونت مالک (با مراجعه به سامانه سخا)
- بیمه‌نامه شخص ثالث دارای اعتبار
- برگ معرفی‌نامه فک رهن از شخص یا مرجع مربوطه
- برگه معاینه فنی معتبر
- گواهی مفاصاحساب و تسویه خلافی‌های خودرو
با مراحل فک رهن و تعویض پلاک خودرو سند در رهن آشنا شوید
فهرست زیر مراحل تعویض پلاک خودروی سند در رهن را نشان می‌دهد:
- مراجعه فروشنده به نمایندگی خودروساز یا بانک برای دریافت وکالت فروش خودرو
- پرداخت وجه ترهین و گرفتن وکالت‌نامه
- مراجعه به مراکز تعویض پلاک به همراه خریدار
- پرداخت خلافی‌های خودرو
- انجام امور اداری فک رهن
- ثبت اطلاعات مربوط به فک رهن در سامانه پلیس راهور
- فک و تعویض پلاک
برای تنظیم قرارداد رهن خودرو باید چه نکاتی را رعایت کرد؟
اگر به هر دلیلی قصد دارید خودروی خود را برای رهن در اختیار شخص دیگری قرار دهید یا خودروی موردنظرتان را به‌صورت لیزینگی و با وام بخرید، حواستان باشد که اطلاعات زیر در قرارداد رهن خودرو درج شوند:
- مشخصات کامل طرفین (راهن و مرتهن)
- مشخصات کامل موضوع قرار داد مثل شماره پلاک، رنگ، سال ساخت، وضعیت فنی
- مبلغ رهن (ارزش خودرو)
- مدت اعتبار قرارداد رهن خودرو
- نحوه پرداخت اقساط (تاریخ سررسید چک‌ها)
- شرایط فسخ قرارداد و رفع اختلافات طرفین
- محل نگهداری خودروی در رهن (نزد راهن، مرتهن یا پارکینگ)
قرار دادن سند خودرو در رهن و خریدوفروش خودروی سند در رهن فرایندهایی پیچیده هستند که ممکن است عواقب حقوقی و مالی سنگینی داشته باشند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که تا جای ممکن از معامله خودروهای این‌چنینی خودداری کنید و در غیر این صورت، حواستان به تمامی نکات این مقاله باشد. همچنین حتماً قرار داد رهن سند خودرو و معامله خودروی سند در رهن را در دفاتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت کنید.
