معامله‌گران بازار بورس و اوراق بهادار تهران برای تحلیل بازار و تصمیم‌گیری در مورد خرید یا فروش سهام مورد نظر خود از شاخص‌های مختلفی استفاده می‌کنند که شاید مهم‌ترین آن‌ها شاخص کل باشد. با این حال شاخص‌های مهم دیگری هم در بورس وجود دارند که شاید افراد کمی با آن‌ها آشنایی دارند. یکی از این شاخص‌ها، شاخص سهام آزاد شناور یا TEFIX است که در مقاله امروز قرار است در مورد آن صحبت کنیم.
برای آشنایی با این شاخص ابتدا باید با مفهوم سهام آزاد شناور آشنا باشید و بدانید که به چه سهامی سهام آزاد شناور می‌گویند. از همین رو در ادامه ابتدا با مفهوم سهام شناور آزاد آشنا می‌شویم و سپس به سراغ تعریف شاخص سهام آزاد شناور می‌رویم. همچنین در مورد ویژگی‌های این سهام و فرمول محاسبه شاخص آزاد شناور نیز مطالبی را ارائه خواهیم کرد.
بنابراین لطفا تا انتها همراه ما باشید تا شما را با شاخصی کمترشناخته‌شده آشنا کنیم که می‌تواند اطلاعات مفیدی را در مورد وضعیت واقعی بازار بورس در اختیار شما قرار دهد.
سهام آزاد شناور (Free Float) چیست؟
آن بخش از سهام یک شرکت که به‌صورت آزاد در بازار قابل خریدوفروش است سهام آزاد شناور نام دارد. سهام آزاد شناور معمولا به شکل درصدی از سهام کل مشخص می‌شود.
همان‌طور که گفتیم قبل از تعریف شاخص سهام آزاد شناور باید ابتدا در مورد شناوری سهام یا آزاد بودن سهام صحبت کنیم. به عبارت دیگر باید بدانیم که به چه سهامی سهام آزاد شناور یا Free Float گفته می‌شود.
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که به‌طور کلی سهام هر شرکتی که در بازار بورس قرار دارد، به دو نوع تقسیم می‌شود. بخشی از سهام هر شرکت در اختیار سهامداران عمده و استراتژی قرار دارد. برای مثال مدیران، بنیان‌گذاران و سهامداران کلیدی جزو کسانی هستند که این بخش از سهام را در اختیار دارند. این افراد که به آن‌ها سهامداران راهبردی نیز گفته می‌شود، تمایلی به فروش سهام خود در کوتاه مدت ندارند و ترجیح می‌دهند با حفظ سهامی که در اختیار دارند، مالکیت خود بر شرکت را حفظ کنند و در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی آن سهیم باشند.
نوع دیگر سهامی که در بازار بورس وجود دارد در اختیار سرمایه‌گذاران خردی مثل شما و سایر سرمایه‌گذاران حاضر در بورس قرار دارد. این نوع سهام در حال حاضر یا در آینده‌ای نزدیک قابل خریدوفروش در بورس است و دارندگان آن‌ها با هدف کسب سود در کوتاه مدت آن را خریداری کرده‌اند. این افراد تمایلی به مالکیت بر شرکت ندارند و تنها هدف‌شان پول درآوردن از نوسانات شکل‌گرفته در قیمت سهام شرکت مورد نظر است. به این نوع سهام، سهام آزاد شناور می‌گویند.
در حقیقت منظور از سهام آزاد شناور در بازار بورس و اوراق بهادار تهران آن بخش از سهام شرکتی است که دارندگان آن تمایل به عرضه و فروش آن در بازار دارند.
بنابراین دو نوع سهام در بورس داریم. یکی آن بخش از سهام شرکت است که در اختیار مالکان و سرمایه‌گذاران کلیدی قرار دارد و در بازار آزاد قابل خریدوفروش نیست. بخش دیگر سهامی است که در بازار آزاد عرضه شده و قابل خریدوفروش است. این بخش از سهام همان قسمتی است که در اختیار مردم عادی قرار دارد و هر لحظه ممکن است توسط آن‌ها در بازار عرضه شود و به فروش برسد.
سهام آزاد شناور هر شرکت در بورس به شکل درصدی از سهام کل آن شرکت نمایش داده می‌شود. برای مثال سهام آزاد شناور شرکت ایران خودرو که با نماد «خودرو» در بازار بورس معامله می‌شود، تنها ۳۳ درصد است. این یعنی اگر به‌طور مثال تعداد سهام کل این شرکت را ۱۰۰ در نظر بگیریم، تنها ۳۳ برگه سهام آن در بازار بورس قابل خریدوفروش است. در این صورت ۷۷ برگه سهام دیگر به سهامداران عمده و راهبردی تخصیص یافته است و نمی‌توان آن‌ها را در بازار معامله کرد.
حال که با مفهوم سهام آزاد شناور آشنا شدیم بهتر به سراغ اصل موضوع که تعریف شاخص سهام آزاد شناور یا TEFIX است، برویم.
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX) یعنی چه؟
اگر در محاسبه شاخص کل به جای اینکه از تعداد کل سهام شرکت‌ها استفاده کنیم، مقدار سهام آزاد شناور آن‌ها را در فرمول قرار دهیم شاخص به دست آمده شاخص سهام آزاد شناور خواهد بود.
شاخص آزاد شناور یکی از شاخص‌های مهم بازار بورس تهران است که محاسبه آن شبیه شاخص کل انجام می‌شود. تنها یک تفاوت در این محاسبه وجود دارد و آن استفاده از سهام آزاد شناور شرکت‌ها به جای کل سهام شرکت مورد نظر است.
در حقیقت در محاسبه شاخص آزاد شناور به جای اینکه از کل سهام منتشر شده استفاده شود، تنها از آن بخشی از سهام استفاده می‌شود که آزاد و شناور است. برای درک بهتر موضوع مثال بخش قبل را در نظر بگیرید که گفتیم در مورد شرکت ایران خودرو میزان سهام آزاد شناور ۳۳ درصد است که اگر تعداد کل سهام این شرکت را برابر با ۱۰۰ سهم فرض کنیم، سهام آزاد شناور آن ۳۳ برگه سهم می‌شود.
حال در محاسبه شاخص کل زمانی که نوبت به وزن‌دهی این شرکت می‌رسد، از تمام سهام این شرکت که گفتیم در مثال بالا ۱۰۰ است، استفاده می‌شود. این در حالی است که در محاسبه شاخص آزاد شناور تنها از ۳۳ برگه از آن که همان سهام آزاد شناور بوده و در بازار قابل خریدوفروش است، استفاده می‌شود.
بسیاری از مردم در تحلیل‌های خود از شاخص کل استفاده می‌کنند ولی استفاده از شاخص سهام آزاد شناور یا TEFIX نیز اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار ما قرار می‌دهد. شما می‌توانید با کمک این شاخص رفتار قسمتی از بازار بورس را ارزیابی کنید که قدرت نقدشوندگی بیشتری دارند.
برای همین اگر می‌خواهید در هر لحظه مقدار شاخص آزاد شناور را ببینید و در تصمیم‌گیری‌های معاملاتی خود از آن استفاده کنید، می‌توانید وارد سایت رسمی بورس و اوراق بهادار ایران شوید و در بین شاخص‌های مهم بورس، مقدار شاخص آزاد شناور را نیز مشاهده کنید.
شاخص سهام آزاد شناور چه ویژگی‌هایی دارد؟
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شاخص سهام آزاد شناور این است که با استفاده از آن راحت‌تر می‌توان شناوری سهام شرکت‌های حاضر در بورس را ارزیابی کرد.
هر کدام از شاخص‌هایی که در بازار بورس وجود دارند هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند که باعث می‌شود آن شاخص از شاخص‌های دیگر متمایز شود. شاخص آزاد شناور نیز ویژگی‌هایی منحصر به فردی دارد که در این بخش می‌خواهیم در مورد آن‌ها صحبت کنیم.
مهم‌ترین ویژگی شاخص سهام آزاد شناور این است که تنها روی سهم‌هایی تمرکز دارد که در بازار آزاد قابل خریدوفروش هستند. در محاسبه این شاخص سهامی که در دست سهامداران عمده و راهبردی وجود دارد، دخالت داده نمی‌شود. همین موضوع باعث می‌شود تا شاخص سهام آزاد شناور معیار بهتری برای تحلیل شناوری سهم باشد.
علاوه بر این، شاخص آزاد شناور چهره واقعی‌تری از بازار بورس را به نمایش می‌گذارد. دلیل آن هم این است که بخشی از سهام شرکت‌های مختلف که در بازار حضور ندارند و نمی‌توان آن‌ها را معامله کرد، در محاسبه این شاخص اعمال نشده‌اند و برای همین با تحلیل آن می‌توان وضعیت سهام قابل خریدوفروش بازار را ارزیابی کرد.
دخالت ندادن سهامی که در دست سهامداران راهبردی و عمده است همچنین باعث می‌شود تا شاخص آزاد شناور تاثیر کمتری از معاملات بزرگ و غیرعادی بگیرد. برای همین این شاخص نشان‌دهنده بهتری از نوسانات شکل‌گرفته در بازار بورس تهران است.
نحوه محاسبه شاخص شناور آزاد
محاسبه شاخص سهام آزاد شناور دقیقا همانند محاسبه شاخص کل است با این تفاوت که به جای سهام کل شرکت‌ها از سهام آزاد شناور آن‌ها استفاده می‌شود.
کسانی که با نحوه محاسبه شاخص کل بورس آشنایی دارند خیلی راحت می‌توانند نحوه محاسبه شاخص آزاد شناور را نیز یاد بگیرند. در حقیقت برای محاسبه شاخص آزاد شناور تنها کافی است از همان فرمول محاسبه شاخص کل استفاده کرد با این تفاوت که به جای لحاظ کردن تعداد کل سهام شرکت‌ها، تعداد سهام آزاد شناور آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای کسانی که با نحوه محاسبه شاخص کل آشنایی ندارند باید بگوییم که برای محاسبه این شاخص ابتدا قیمت هر واحد از سهام یک شرکت در تعداد کل سهام آن شرکت ضرب می‌شود تا ارزش بازار آن به دست آید. سپس این عدد در فرمول مخصوصی که برای محاسبه شاخص کل تعریف شده است، قرار می‌گیرد و شاخص کل به دست می‌آید.
حال اگر در محاسبه ارزش بازار هر شرکت قیمت هر واحد از آن را به جای اینکه در تعداد کل سهام آن ضرب کنیم، در تعداد سهام آزاد شناور آن ضرب کنیم و در فرمول مخصوص شاخص کل قرار دهیم، شاخص به دست آمده شاخص سهام آزاد شناور خواهد بود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شاخص کل و سایر شاخص‌هایی که در بازار بورس وجود دارند، خواندن مقاله «شاخص بورس چیست؟ آشنایی با انواع شاخص بورسی» را به‌شدت پیشنهاد می‌کنیم.
نحوه مشاهده شاخص سهام آزاد شناور
شاخص آزاد شناور در سایت رسمی بورس ایران در کنار سایر شاخص‌های مطرح بازار همچون شاخص کل قابل مشاهده است. همچنین کاربران می‌توانند میزان سهام آزاد شناور هر شرکت را نیز در این سایت ببینند.
شاخص آزاد شناور در سایت رسمی بورس و اوراق بهادار تهران قابل مشاهده است. برای این کار تنها کافی است به سایت لینک‌شده مراجعه کنید و در بخش شاخص‌های منتخب شاخص آزاد شناور را در بین سایر شاخص‌های مهم بازار مشاهده کنید.
این موضوع در تصویر بالا نیز قابل مشاهده است که براساس آن در زمان نگارش این مقاله مقدار شاخص آزاد شناور در سایت رسمی بورس با ۲.۵۹ درصد کاهش عدد ۲۶۴۶۵۲۶ را نمایش می‌دهد.
در این بخش همچنین می‌توانید روی عنوان «شاخص آزاد شناور» کلیک کنید و وارد صفحه مخصوص این شاخص شوید. در این صفحه اطلاعات بیشتری از جمله نمودار تغییرات آن، سابقه شاخص و شرکت‌های موجود در شاخص قابل مشاهده است. نمودار شاخص در این صفحه تاریخچه مقدار آن را از سال ۱۳۸۸ به این طرف در خود جای داده است که برای تحلیل بسیار کاربردی است.
علاوه بر این، برای اینکه بتوانید میزان سهام شناور آزاد هر شرکت را ببینید باید وارد صفحه مخصوص به سهام هر شرکت شوید. در این صفحه درصد سهام آزاد شناور هر شرکت قابل مشاهده است.
چگونه از سهام آزاد شناور برای کسب سود استفاده کنیم؟
اکنون که به این سوال پاسخ دادیم که شاخص آزاد شناور چیست و محاسبه شاخص سهام آزاد شناور با چه فرمولی حساب می‌شود، همچنین بعد از اینکه دانستیم چگونه می‌توان مقدار شاخص آزاد شناور را پیدا کرد، نوبت به چگونگی استفاده از این شاخص و مقدار سهام آزاد شناور شرکت‌ها برای تحلیل بازار و تصمیم‌گیری در مورد خرید یا فروش آن‌ها می‌رسد.
بنابراین یک سوال مهم مطرح می‌کنیم: چگونه می‌توان برای معامله در بورس از سهام آزاد شناور استفاده کرد؟
برای پاسخ به این سوال یک مثال ملموس و قابل‌فهم می‌زنیم تا به‌طور کامل با نحوه انجام این کار آشنا شوید. مثال مربوط به ایران خودرو را به خاطر بیاورید که گفتیم میزان سهام آزاد شناور آن ۳۳ درصد است. در این مثال گفتیم که اگر تعداد کل سهام این شرکت را ۱۰۰ در نظر بگیریم تعداد سهام قابل خریدوفروش یا سهام آزاد شناور آن ۳۳ برگه سهم خواهد بود.
حال اگر قیمت هر سهم از سهام این شرکت را ۵۰۰۰ تومان در نظر بگیریم کل مبلغ ممکن برای سرمایه‌گذاری در سهام این شرکت برابر با عدد ۱۶۵ هزار تومان خواهد بود که از ضرب کردن قیمت هر سهم (۵۰۰۰) در تعداد سهام شناور این شرکت (۳۳) به دست می‌آید.
بنابراین با تحلیل سهام شناور این شرکت متوجه می‌شویم که خرید سهام این شرکت برای کسانی که به دنبال سرمایه‌گذاری‌های کلان هستند، مناسب نیست. برای مثال اگر شما می‌خواهید ۵۰۰ هزار تومان سرمایه‌گذاری کنید سهام این شرکت برای شما مناسب نیست. زیرا به دلیل اینکه سرمایه شما بسیار بیشتر از کل مبلغ قابل سرمایه‌گذاری در سهام این شرکت است، هم خرید سهام این شرکت با مشکل مواجه می‌شود و هم اگر بخواهید سهام خریداری‌شده خود را بفروشید به سختی برای آن فروشنده‌ای پیدا خواهد شد.
این موضوع به بحث نقدشوندگی دارایی‌های قابل‌معامله در بازارهای مالی مربوط به می‌شود که برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن می‌توانید مقاله «نقدینگی چیست؟ به زبان ساده + مثال عملی» را مطالعه کنید.
البته این نکته را هم فراموش نکنید که این اعداد و ارقام و قیمت‌ها تنها برای اینکه شما راحت‌تر مفهوم شناوری سهام را بفهمید ارائه می‌شود و در بازار واقعی این اعداد و ارقام بسیار با اعداد و ارقام واقعی فاصله دارند.
سخن پایانی
افراد و سرمایه‌گذاران برای تحلیل بازار بورس و تصمیم‌گیری برای خرید یا فروش سهام مورد نظر خود از شاخص‌های مختلفی همچون شاخص کل استفاده می‌کنند. در این بین شاخص دیگری هم با نام شاخص شناور آزاد یا TEFIX وجود دارد که بسیار شبیه شاخص کل است اما یک تفاوت عمده با آن دارد.
در واقع در محاسبه شاخص آزاد شناور به جای اینکه از تعداد کل سهام یک شرکت استفاده شود، تنها آن بخشی از سهام شرکت مورد نظر که در بازار قابل خریدوفروش یا به اصطلاح شناور است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این کار باعث می‌شود تا برای تحلیل شناوری سهام استفاده از شاخص آزاد شناور انتخاب بهتری نسبت به شاخص کل باشد. از همین رو در مقاله امروز به‌طور کامل در مورد شاخص TEFIX صحبت کردیم و گفتیم که برای درک کامل آن باید با مفهوم سهام شناور آزاد (Free Float) آشنا شوید.
