قرارداد آتی طلا یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری و کسب سود، متناسب با نوسانات فلز ارزشمند طلا است. امروزه امکان کسب سود از نوسانات فلز طلا از طریق بازار آتی مهیاست. در حال حاضر، فعالان بازار آتی می‌توانند از قرارداد آتی صندوق طلا و قرارداد آتی شمش طلا استفاده کنند. در گذشته قرارداد آتی سکه طلا نیز در بورس کالا قابل معامله بود؛ ولی در حال حاضر این قرارداد غیرفعال شده است.
قرارداد آتی صندوق طلا، با نام اختصاری آتی طلا، نوعی قرارداد مشتقه است که بر روی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلا به‌عنوان دارایی پایه بنا شده است. در این نوع قرارداد، سرمایه‌گذاران بدون نیاز به مالکیت مستقیم واحدهای صندوق، می‌توانند با اتخاذ موقعیت‌های خرید یا فروش، به معامله این واحدها بپردازند.
در این مقاله از محله ژال، به بررسی قرارداد آتی طلا و جزئیات آن می‌پردازیم. درصورتی‌که قصد بهره‌مندی از این روش سرمایه‌گذاری را دارید، در این مقاله همراه ما باشید.
قرارداد آتی صندوق طلا چیست؟
قراردادهای آتی، اوراق بهاداری هستند که بر اساس یک کالای پایه (مانند طلا، زعفران یا نقره) طراحی می‌شوند و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا در تاریخ و قیمتی مشخص در آینده، آن کالا را خریداری یا فروشند.
بورس کالای ایران، با هدف تنوع‌بخشی به معاملات و پاسخ به نیاز فعالان بازار، در تیرماه ۱۴۰۰ قراردادهای آتی صندوق طلا را راه‌اندازی کرد. این نوع قرارداد، فرصتی جدید برای سرمایه‌گذاری در طلا به‌صورت غیرمستقیم و با مزایای متعددی را فراهم کرده است.
قرارداد آتی صندوق طلا یک توافق بین دو طرف است که در آن، خریدار متعهد می‌شود که در تاریخ معینی در آینده، تعداد مشخصی از واحدهای صندوق طلا را با قیمت توافقشده از فروشنده خریداری کند و فروشنده نیز متعهد می‌شود که در همان تاریخ، آن تعداد واحدها را به خریدار بفروشد.
در حال حاضر، دو نوع قرارداد آتی صندوق طلا در بازار بورس ایران قابلیت معامله دارد. دارایی پایه این دو قرارداد، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های لوتوس و کهربا است. همچنین امکان معامله قرارداد آتی شمش طلا نیز در بازار معاملات آتی طلا وجود دارد؛ اما قرارداد آتی سکه طلا غیر فعال است.
مشخصات قراردادهای آتی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلا
برای بررسی مشخصات قرارداد آتی صندوق طلا، می‌توانید به سایت بورس کالا مراجعه کرده و از بخش «بازارها» به قسمت «دارایی پایه قرارداد آتی» مراجعه نمایید. بر اساس مشخصات این قرارداد، دارایی پایه قرارداد آتی صندوق طلا، واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا است. قراردادهای با پشتوانه صندوق طلای لوتوس، با نماد معاملاتی ETCMMYY و قراردادهای با پشتوانه صندوق طلای کهربا با نماد معاملاتی KBMMYY نمایش داده می‌شود. توجه کنید که MM نماد اختصاری ماه قرارداد و YY نشان‌دهنده سال سررسید قرارداد است. همچنین اندازه هر قرارداد نیز ۱۰۰۰ واحد سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌گذاری طلا در نظر گرفته شده است. به این معنی که درصورتی‌که هر شخص بخواهد یک موقعیت بر روی این دارایی اتخاذ کند 1000 واحد از صندوق به او تعلق می گیرد.
حد نوسان قیمت روزانه این قراردادها حداکثر مثبت و منفی ۵ درصد باتوجه‌به قیمت تسویه روزانه روز قبل و حداکثر حجم هر سفارش ۲۵ قرارداد خواهد بود.
ساعت معامله قرارداد آتی طلا
در حال حاضر معاملات قرارداد آتی طلا، در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۰ الی ۱۷ انجام می‌شود. این معاملات در روزهای پنجشنبه و آخرین روز معاملاتی قرارداد (سررسید قرارداد) نیز از ساعت ۱۰ الی ۱۵ قابل‌انجام است.
دوره معاملاتی قرارداد آتی طلا
در روزهای شنبه الی چهارشنبه، دوره معاملاتی این قرارداد به‌صورت زیر است:
1.دوره پیش گشایش (ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۰:۳۰)
دوره پیش‌گشایش، دوره‌ای است که در آن امکان ثبت، تغییر و حذف سفارش وجود دارد، اما هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود. مدت این دوره ۳۰ دقیقه‌ی ابتدایی جلسه معاملاتی است.
2.حراج تک قیمتی (راس ساعت ۱۰:۳۰)
پس از دوره پیش‌گشایش، جهت کشف یک نرخ برای اجرای سفارشات ثبت شده، حراج تک قیمتی انجام می‌شود. در حراج تک قیمتی از بین قیمت‌های موجود در صف خرید و صف فروش که امکان انطباق بایکدیگر را دارند، قیمتی انتخاب می‌شود که براساس آن، انجام بیشترین حجم معاملات در بازار امکان‌پذیر باشد.
3.حراج پیوسته (ساعت۱۰:۳۰ الی ۱۶:۵۵)
پس از حراج تک قیمتی، معاملات با حراج پیوسته ادامه می‌یابد. در حراج پیوسته، سفارشات خرید و فروش با اولویت قیمتی و سپس اولویت زمانی برای مشتریان، در صف خرید یا فروش قرار می‌گیرند. هر زمان قیمت خرید و فروش بایکدیگر تطبیق یابند (match شوند)، معامله انجام می‌گیرد.
4.دوره پایانی (۱۶:۵۵ الی ۱۷:۰۰)
دوره‌ای است که بازار با آن پایان می‌یابد و طی آن ورود سفارش جدید و یاحذف سفارشات امکان‌پذیر نیست.
5.بسته شدن جلسه معاملاتی (راس ساعت ۱۷:۰۰)
پس از پایان ساعت معاملاتی، جهت انجام امور تسویه، نمادهای معاملاتی متوقف و جلسه معاملاتی پایان می‌یابد.
وجه تضمین اولیه در قرارداد آتی طلا
برای مشاهده وجه تضمین قراردادهای آتی صندوق طلا، می‌توانید به بخش «تابلوی معاملات بورس کالا» مرجعه نمایید. وجه تضمین اولیه قرارداد آتی صندوق لوتوس و کهربا با یکدیگر متفاوت است و ممکن است در طی روزهای مختلف معاملاتی نیز تغییر یابد. حداقل وجه تضمین نیز ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه است. در صورتی که حساب مشتری از این میزان کمتر شود مشمول فرآیند تسویه می‌شود.
امکان محاسبه وجه تضمین اولیه قرارداد آتی طلا از طریق فرمول زیر مهیاست:
A: درصد وجه تضمین اولیه؛ معادل ۱۰٪
B: میانگین قیمت‌های تسویه روزانه در کلیه سررسیدهای قراردادهای آتی دارایی پایه
C: براکت تغییرات وجه تضمین؛ معادل ۱۰۰/۰۰۰ ریال
S: اندازه قرارداد؛ معادل ۱۰۰۰
انجام معامله در قرارداد آتی طلا
برای فعالیت در بازار آتی، باید دارای کد معاملات آتی باشید. روش دریافت کد معاملاتی آتی، در مقاله «نحوه دریافت کد معاملاتی آتی» توضیح داده شده است.
پس از دریافت کد معاملاتی آتی و ایجاد دسترسی به سامانه معاملاتی به‌خصوص بازار آتی، امکان انجام معامله قراردادهای آتی صندوق طلا را خواهید داشت و می‌توانید بعد از واریز وجه تضمین اولیه به حسابتان در کارگزاری و به‌روزرسانی حساب، سفارش معامله و اخذ موقعیت بازخرید یا فروش را بر اساس تحلیل خود، در سامانه ثبت کنید.
توجه داشته باشید که قراردادهای آتی ماهیت تعهدی دارند. به این معنی که با اخذ موقعیت باز، تا زمانی که آن را نبندید، موظف به ایفای تعهدات مربوط به آن موقعیت هستید.
۱– موقعیت تعهدی باز
کسی که در معاملات قراردادهای آتی اقدام به اخذ موقعیت خرید یا موقعیت فروش می‌کند، تا زمانی که موقعیت خود را نبسته باشد، به‌صورت روزانه بر اساس قیمت تسویه هر روز، عایدی (مثبت یا منفی) خواهد داشت.
۲– موقعیت تعهدی خرید
اصطلاحاً گفته می‌شود کسی که در بورس، قرارداد آتی را می‌خرد و خود را متعهد به خرید دارایی پایه بر اساس ضوابط بورس در تاریخ معین می‌نماید، موقعیت تعهدی خرید اخذ نموده است. برای اخذ موقعیت خرید در قراردادهای آتی لزوماً نیاز به دارا بودن کل ارزش قرارداد نیست و داشتن مبلغ وجه تضمین اولیه کفایت می‌کند. اما اگر مشتری موقعیت خرید خود را تا روز سررسید نگه دارد، ملزم به واریز ارزش کل قرارداد خواهد بود.
۳– موقعیت تعهدی فروش
کسی که قرارداد آتی را به فروش رسانده و خود را متعهد به فروش دارایی پایه بر اساس ضوابط بورس در تاریخ معین می‌کند، موقعیت تعهدی فروش اخذ کرده است. برای اخذ موقعیت فروش در قراردادهای آتی، نیاز به دارا بودن دارایی پایه (واحدهای صندوق) نیست و دارا بودن وجه تضمین اولیه کفایت می‌کند. اما اگر مشتری موقعیت فروش خود را تا روز سررسید نگه دارد، ملزم به دارا بودن دارایی پایه (واحدهای صندوق) است.
۴– بستن موقعیت و خروج از بازار
مشتری دارای موقعیت تعهدی باز (خرید یا فروش) می‌تواند در هر روز معاملاتی تا قبل از تاریخ سررسید، با اخذ موقعیت معکوس، موقعیت خود را بسته و از بازار خارج شود.
۵– حداکثر حجم هر سفارش
مشتری در زمان ثبت سفارش حداکثر می‌تواند ۲۵ قرارداد را در هر سفارش ثبت نماید. یعنی برای ثبت ۳۰ سفارش خرید، باید سفارش خود را حداقل در دو مرحله با حجم کمتر از ۲۵ (در هر سفارش) ثبت نماید.
۶– اندازه قرارداد
هر قراردادی که توسط مشتری اخذ می‌شود شامل ۱۰۰۰ واحد سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌گذاری پشتوانه طلای لوتوس (طلا) است. یعنی درصورتی‌که مشتری ۱ موقعیت خرید اخذ نماید در واقع تعهد به خرید ۱۰۰۰ واحد صندوق در سررسید کرده است.
کارمزد قرارداد آتی طلا و تسویه و تحویل آن
معاملات قرارداد آتی طلا و تسویه و تحویل آن دارای کارمزد است. امکان بررسی این کارمد از طریق جداول زیر مهیاست:
کارمزد تسویه و تحویل قرارداد آتی طلا به شرح زیر است:
چرا قرارداد آتی صندوق طلا برای فعالان این بازار جذاب است؟
بسیاری از معامله‌گران به‌جای بازار نقدی صندوق طلا، بازار آتی صندوق طلا را ترجیح می‌دهند. دلیل این موضوع، دو ویژگی منحصربه‌فرد این بازار است که در ادامه شرح داده می‌شود:
۱– دوطرفه بودن بازار آتی
در بازار نقدی صندوق طلا، سرمایه‌گذاران با افزایش قیمت طلا سود می‌کنند و با کاهش قیمت، ضرر می‌کنند. اما در بازار آتی صندوق طلا، به دلیل ماهیت تعهدی، امکان کسب سود از ریزش قیمت‌ها نیز وجود دارد. سرمایه‌گذاران می‌توانند بدون نیاز به مالکیت واحدهای صندوق طلا و تنها با پیش‌بینی ریزش قیمت‌ها، اقدام به اخذ موقعیت فروش در این بازار کنند. در صورت نزولی شدن بازار، دارندگان موقعیت فروش سود خواهند کرد.
۲– وجود اهرم مالی
در بازار آتی، برای انجام معامله نیازی به پرداخت کل ارزش معامله نیست. معامله‌گران با پرداخت درصدی از کل ارزش معامله به‌عنوان وجه تضمین، می‌توانند به معامله در این بازار بپردازند. اهرم مالی به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا با سرمایه‌ای کمتر، سودها (و زیان‌های) بزرگ‌تر کسب کنند. به‌عنوان‌مثال، با اهرم ۵، معامله‌گر با تغییر ۱ درصدی قیمت، سود یا زیان ۵ درصدی خواهد داشت.
اغلب فعالان قراردادهای آتی صندوق طلا چه کسانی هستند؟
فعالان قراردادهای آتی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلا طیف متنوعی از افراد را شامل می‌شوند که به‌طورکلی می‌توان آن‌ها را در دسته‌های زیر طبقه‌بندی کرد:
۱– معامله‌گران خرد
این افراد به دنبال کسب سود از نوسانات قیمت طلا هستند و با پیش‌بینی نوسانات قیمت طلا در کوتاه‌مدت، اقدام به خرید و فروش این نوع قرارداد می‌کنند.
۲– صندوق‌های سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری، با هدف تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری خود و کسب سود برای سهام‌دارانشان، در این نوع قرارداد سرمایه‌گذاری می‌کنند.
۳– فعالان صنف طلا و جواهر
شرکت‌های بزرگ فعال در زمینه طلا، برای مدیریت ریسک خود در برابر نوسانات قیمت طلا، از این نوع قرارداد استفاده می‌کنند.
محاسبه اهرم در قرارداد آتی طلا
برای محاسبه اهرم قراردادهای آتی طلا کافی است قیمت هر سررسید قرارداد آتی را در ۱۰۰۰ ضرب کرده و تقسیم بر وجه تضمین اولیه کنید. به‌عنوان‌مثال اگر قیمت هر قرارداد آتی صندوق طلا ۲۰ هزار تومان بوده و وجه تضمین اولیه ۵ میلیون تومان باشد، اهرم معاملاتی این قرارداد ۴ خواهد بود.
جمع‌بندی
در این مقاله، به آموزش بازار آتی طلا پر‌داخته و نکات مربوط به قرارداد آتی طلا مطرح شد. قرارداد آتی صندوق طلا یک قرارداد بین دو طرف معامله است که در آن، خریدار متعهد می‌شود که در تاریخ معینی در آینده، تعداد مشخصی از واحدهای صندوق طلا را با قیمت توافقشده از فروشنده خریداری کند و فروشنده نیز متعهد می‌شود که در همان تاریخ، آن تعداد واحدها را به خریدار تحویل دهد.
بازار آتی طلا به دلیل دو طرفه بودن بازار و وجود اهرم مالی، جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاران دارد. چراکه معامله‌گران می‌توانند بدون نیاز به پرداخت کل ارزش معامله و حتی بدون داشتن دارایی پایه، اقدام به معامله واحدهای صندوق طلا کنند.
سوالات متداول
قرارداد آتی صندوق طلا یک توافق بین خریدار و فروشنده است که در آن متعهد می‌شوند که تعداد مشخصی از واحدهای صندوق طلا را با قیمت توافقشده در تاریخ معینی در آینده، خریداری کرده یا به فروش برسانند.
اولین قدم برای ورود به معاملات آتی، دریافت کد معاملاتی آتی است. این کد مانند کد بورسی، یک شناسه منحصر به فرد است که به شما امکان معامله در بخش‌های مختلف بازار آتی، از جمله آتی صندوق طلا، آتی نقره، آتی زعفران، آتی پسته و… را می‌دهد.
