RSI چیست و چگونه از آن در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم؟

به‌عقیده برخی معامله‌گران، تحلیل تکنیکال ازجمله روش‌های قدرتمند و مؤثر برای پیش‌بینی بازار و کسب سود از نوسان‌های قیمت دارایی‌های دیجیتال به‌شمار می‌رود. در بین ابزارهای متنوعی که تریدرهای تکنیکال اغلب برای تحلیل بازار به‌کار می‌گیرند، شاخص قدرت نسبی (Relative Strength Index) که به‌اختصار RSI نامیده می‌شود، یکی از اندیکاتورهای محبوب‌ است.

در این مطلب قصد داریم بررسی کنیم RSI چیست و با چگونگی محاسبه و عملکرد و نحوه خوانش آن در نمودارهای قیمت بیشتر آشنا شویم. همچنین، توضیح می‌دهیم که این اندیکاتور از چه عناصری تشکیل شده است و چگونه می‌توان از آن در تحلیل بازار و معامله‌گری استفاده کرد؛ پس تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.

اندیکاتور RSI چیست؟

RSI یا شاخص قدرت نسبی یک اندیکاتور مومنتوم (Momentum) است که گرایش بازار و سرعت تغییرات قیمت را بررسی می‌کند. RSI نموداری خطی است که بین دو باند بالا و پایین نوسان می‌کند. RSI بالاتر از ۷۰ اشباع خرید و سیگنال خروج و RSI کمتر از ۳۰ اشباع فروش و سیگنال ورود است.

اندیکاتور RSI یک اسیلاتور (oscillator) محسوب می‌شود. اسیلاتورها با حرکت بین محدوده‌ای نوسانی با حد بالا و حد پایین، می‌توانند نوسان‌های دارایی و مومنتوم قیمت و میزان هیجان‌های بازار را ارزیابی ‌کنند و خروجی این بررسی را در قالب عدد یا نمودار در پایین چارت‌های تحلیل تکنیکال به تریدرها نشان ‌دهند.

استفاده از اسیلاتورها در بازارهای رنج (Range) و بدون روند برای افرادی که در تایم‌فریم‌های کوتاه‌تر معامله می‌کنند، می‌تواند بهترین نتیجه را به‌همراه داشته باشد.

پس فهمیدیم که اندیکاتور RSI می‌تواند برای تعیین نقاط ورود‌ به معامله و‌ خروج از آن به معامله‌گر کمک کند. اگرچه این اندیکاتور در برخی مواقع می‌تواند گمراه‌کننده باشد، معامله‌گرانی که نحوه عملکرد آن را درک ‌کنند، می‌توانند دیدگاه دقیق‌تری درباره تغییرات قیمت داشته باشند و آینده کوتاه‌مدت بازار را بهتر پیش‌بینی کنند.

بد نیست بدانید اولین‌بار جِی. ولز وایلدر جونیور (J. Welles Wilder Jr.) که برخی او را پدر اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال در بازار معاملات می‌دانند، شاخص قدرت نسبی را در سال ۱۹۷۸ در کتاب «مفاهیم جدید در سیستم‌های معاملاتی تکنیکال» (New Concepts in Technical Trading Systems) معرفی کرد.

فرمول محاسبه اندیکاتور RSI

به‌صورت پیش‌فرض، شاخص قدرت نسبی میانگین تغییرات صعودی قیمت (میانگین سود) را با میانگین تغییرات نزولی قیمت (میانگین ضرر) در بازه ۱۴ دوره‌ای بررسی می‌کند. برای مثال، اگر شاخص RSI را در نمودار یک‌روزه اِعمال می‌کنید، ۱۴ روز آخر مدنظر قرار می‌گیرد و اگر آن را در نمودار یک‌ساعته به‌کار می‌گیرید، ۱۴ ساعت آخر در محاسبات در نظر گرفته می‌شود. گفتنی است امکان تغییر بازه زمانی بنا به استراتژی معاملاتی‌تان نیز وجود دارد و این شاخص در هر تایم‌فریمی کار می‌کند.

فرمول محاسبه اندیکاتور RSI به‌صورت زیر است:

در فرمول بالا، میانگین‌ سودوزیان براساس تعداد کندل‌هایی محاسبه می‌شود که درمقایسه‌با کندل قبل، با سود یا با زیان بسته شده‌ است. به‌طور‌کلی، میانگین کندل‌هایی که با قیمت پایانی بیشتر از قیمت پایانی کندل پیش از خود بسته‌ شده‌ است، میانگین سود در نظر گرفته می‌شود. به‌همین‌ترتیب، میانگین کندل‌هایی که با قیمت پایانی کمتر از کندل قبل از خود بسته می‌شود، به‌عنوان میانگین ضرر محاسبه می‌شود.

با‌این‌همه، در حالت کلی نیازی نیست نگران محاسبه فرمول شاخص قدرت نسبی باشید؛ زیرا همه پلتفرم‌های معاملاتی مقادیر شاخص قدرت نسبی را به‌صورت محاسبه‌شده در‌اختیارتان قرار می‌دهند و با چند کلیک ساده، می‌توانید شاهد نمودار شاخص قدرت نسبی در چارت‌های معاملاتی باشید.

چگونه شاخص RSI را بخوانیم؟

در نمودارهای اندیکاتور RSI، اغلب شاهد سه خط هستید: دو خط نقطه‌چین مستقیم در بالا و پایین و یک منحنی در وسط که گاهی از دو نقطه‌چین بالایی و پایینی عبور می‌کند؛ اما معمولاً میان این دو خط در نوسان است.

این منحنی اندیکاتور RSI است و مشخص می‌کند که دارایی معاملاتی مدنظر در محدوده اشباع خرید یا اشباع فروش قرار گرفته است. هنگامی‌که اندیکاتور RSI به مقدار ۳۰ یا کمتر برسد، دارایی در محدوده اشباع فروش قرار می‌گیرد و زمانی‌که از مقدار ۷۰ عبور کند، دارایی وارد محدوده اشباع خرید می‌شود.

صرفاً به این دلیل که دارایی در موقعیت اشباع فروش یا اشباع خرید قرار دارد، بدین‌معنا نیست که بازار تغییر خواهد کرد؛ بلکه این یعنی همه‌چیز سریع‌تر از آنچه باید، در حال حرکت است.

شاخص قدرت نسبی می‌تواند به تعیین شرایط بازار و تشخیص روند قیمت کمک کند. اگر شاخص قدرت نسبی در محدوده خط ۵۰ نوسان کند، بازار در شرایط روند قرار دارد. اگر شاهد عبور RSI از ۵۰ به‌سمت بالا باشیم، با روند مثبت و بازار صعودی سروکار داریم و قیمت‌ها در حال افزایش هستند. پایین‌آمدن اندیکاتور به زیر ۵۰ هم نشان‌دهنده کاهش قیمت‌ها و شکل‌گیری بازار نزولی است.

بااین‌حال، با وجود تمام اطلاعاتی که از شاخص قدرت نسبی دریافت می‌کنیم، باز‌هم بهتر است صرفاً به یک اندیکاتور اتکا نکنیم و همیشه از چندین اندیکاتور مختلف برای اطمینان از دقت و صحت سیگنال‌های خریدوفروش استفاده کنیم.

واگرایی RSI چیست؟

واگرایی RSI زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی دیجیتال به سقف یا کف جدیدی برسد؛ اما اندیکاتور RSI مقادیر متناظر با آن را نشان ندهد. در این حالت، روند قیمت و منحنی اندیکاتور در جهت‌های مخالف حرکت می‌کنند. این واگرایی می‌تواند دو حالت صعودی و نزولی داشته باشد.

• واگرایی نزولی: زمانی اتفاق می‌افتد که اندیکاتور RSI برخلاف نمودار قیمت، سقف جدیدی را تشکیل نمی‌دهد و این نشان‌دهنده ضعیف‌شدن مومنتوم است.

• واگرایی صعودی: زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت دارایی به کف جدید می‌رسد؛ اما اندیکاتور RSI آن را تأیید نمی‌کند و نمی‌تواند کف پایین‌تری بسازد. تریدرها این حالت را به‌عنوان سیگنال خرید تفسیر می‌کنند.

به‌طور‌کلی، ایجاد واگرایی بین نمودار قیمت دارایی و اندیکاتور RSI می‌تواند نشان‌دهنده بازگشت روند باشد.

همگرایی و واگرایی قیمت

مهم‌ترین سیگنال‌های معاملاتی اندیکاتور RSI آشکارشدن «همگرایی» و «واگرایی» هستند. تریدرها از این سیگنال‌ها برای تشخیص قیمت و پیش‌بینی زمانی که بازار در آستانه تغییر روند قرار می‌گیرد، استفاده می‌کنند. پدیده همگرایی وقتی اتفاق می‌افتد که قیمت و اندیکاتور تکنیکال هم‌سو با‌هم حرکت کنند.

برای تعیین ساختار همگرایی، نمودار قیمت با میانگین متحرک یا شاخص قدرت نسبی باید هم‌راستا باشند. پدیده واگرایی دقیقا برعکس است و زمانی رخ می‌دهد که نمودار قیمت و اندیکاتور RSI در جهت مخالف حرکت کنند.

الگوی واگرایی RSI معمولاً در چند کندل پیش از تغییر جهت روند صعودی یا شکست حمایت مشاهده می‌شود و می‌تواند احتمال بازگشت روند صعودی را تأیید کند. اگر ارزش دارایی افزایش یابد و در‌عین‌حال، اسیلاتور RSI دچار افت شود، تریدر می‌تواند واگرایی نزولی را تشخیص دهد. در موقعیتی مخالف، یعنی هنگامی‌که ارزش دارایی کاهش پیدا می‌کند و اسیلاتور به‌سمت بالا ادامه مسیر می‌دهد، شاهد واگرایی صعودی هستیم.

شرایط دیگری نیز ممکن است اتفاق بیفتد که به آن نوسان ناقص (Failure Swing) گفته می‌شود. نوسان ناقص سیگنال‌هایی حاکی از بازگشت روند هستند و زمانی رخ می‌دهند که نمودار اسیلاتور از نظم قله‌ها در روند صعودی یا دره‌ها در روند نزولی پیروی نمی‌کند. در این وضعیت، احتمالاً شاهد دو حالت زیر خواهیم بود:

• نوسان ناقص قله: این حالت در روندی صعودی و هنگامی اتفاق می‌افتد که قیمت به قله جدیدی می‌رسد؛ اما اندیکاتور RSI از کف آخری که به بالاترین قله منجر شده، عبور می‌کند؛ یعنی روند صعودی خود را می‌شکند. در این حالت، با سیگنال فروش روبه‌رو هستیم.
• نوسان ناقص دره: در این شرایط، قیمت در روندی نزولی به دره جدیدی می‌رسد؛ اما اندیکاتور RSI از آخرین قله خود که پایین‌ترین دره را تشکیل داده، عبور می‌کند و روند نزولی خود را می‌شکند. این شرایط می‌تواند سیگنالی برای خرید تلقی شود.

تفاوت اندیکاتور RSI با اندیکاتور مکدی (MACD)

میانگین متحرک همگرایی واگرایی (Moving Average Convergence Divergence) یا مک‌دی یکی دیگر از اندیکاتورهای محبوب مومنتوم است که شتاب حرکت قیمت دارایی را اندازه‌گیری می‌کند.

اندیکاتور مک‌دی واگرایی دو میانگین متحرک نمایی (EMA) را اندازه‌گیری می‌کند. این میانگین‌های متحرک معمولاً ۱۲ و ۲۶دوره‌ای هستند. منحنی مک‌دی نتیجه تفاوت این دو میانگین متحرک است. یک میانگین متحرک ۹دوره‌ای موسوم به خط سیگنال نیز روی منحنی مک‌دی نشان داده می‌شود. بسیاری از تریدرها از این اندیکاتور برای شناسایی سیگنال‌های کوتاه‌مدت خرید‌و‌فروش استفاده می‌کنند.

وقتی مک‌دی خط سیگنال میانگین متحرک ۹دوره‌ای را به‌سمت بالا قطع می‌کند، با سیگنال خرید روبه‌رو هستیم و عبور خط مک‌دی از خط سیگنال به‌سمت پایین‌، نشان‌دهنده موقعیت بالقوه فروش است.

اندیکاتور RSI به معامله‌گران ایده‌ای کلی از تغییرات اخیر قیمت می‌دهد؛ درحالی‌که مک‌دی را می‌توانیم سنجشی از همبستگی دو میانگین متحرک بدانیم. بسیاری از معامله‌گران از این دو اندیکاتور برای پیش‌بینی حرکت قیمت در آینده و شناسایی سیگنال‌های معاملاتی استفاده می‌کنند.

اگرچه RSI و MACD هر دو اندیکاتور مومنتوم هستند، هرکدام متغیرهای متفاوتی را اندازه‌گیری می‌کنند و ممکن است سیگنال‌های متناقضی ایجاد کنند. به‌عنوان مثال، اگر RSI برای مدت‌زمانی طولانی‌ مقداری بیش از ۷۰ را نشان دهد، می‌تواند نشان‌دهنده شرایط اشباع خرید باشد و تریدر را مجاب کند که اصلاح قیمتی در راه است. در همین حال، اندیکاتور مک‌دی ممکن است نشان‌دهنده رسیدن قیمت‌ها به بالاترین سقف خود باشد.

به‌بیان بهتر، این دو اندیکاتور مکمل هم هستند و اغلب باهم به‌کار برده می‌شوند. درحالی‌که مک‌دی از میانگین‌های متحرک نمایی استفاده می‌کند، اندیکاتور RSI نموداری از کف‌ها و سقف‌های اخیر قیمت را نشان می‌دهد. شناسایی بازار رنج با استفاده از اندیکاتور مک‌دی بسیار آسان‌تر است و اندیکاتور RSI هم می‌تواند بازگشت روند را با نمایش مناطق اشباع فروش و اشباع خرید نشان دهد.

بیشتر بخوانید: چگونه از میانگین متحرک ساده و نمایی برای ترید استفاده کنیم؟

چگونه از اندیکاتور RSI در معاملات خود استفاده کنیم؟

ابتدا در پلتفرم معاملاتی خود، اندیکاتور RSI را فعال کنید. دوره پیش‌فرض این اندیکاتور همیشه ۱۴ در نظر گرفته می‌شود که پیشنهاد می‌کنیم با همین تنظیمات کار خود را ادامه دهید.

سیگنال‌های ارائه‌شده در تایم‌فریم‌های بالاتر قدرتمندتر از سیگنال‌های ارائه‌شده در تایم‌فریم‌های پایین‌تر خواهند بود. توجه به این نکته مهم است؛ زیرا با شروع استفاده از اندیکاتور شاخص قدرت نسبی، متوجه می‌شوید که ممکن است واگرایی نزولی را در تایم‌فریم ۱۵دقیقه‌ای تشخیص بدهید؛ اما این واگرایی در تایم‌فریم یک‌ساعته نشان داده نشود یا مثلاً واگرایی نزولی در تایم‌فریم روزانه به‌طور چشمگیری معنادارتر از واگرایی نزولی در بازه زمانی ۵دقیقه‌ای است.

در‌ادامه، به دو استراتژی برای استفاده از اندیکاتور RSI در تحلیل بازارها اشاره می‌کنیم:

• سیگنال‌های مناطق اشباع خرید و اشباع فروش در بازار رنج: اگرچه یکی از استراتژی‌های پرکاربرد RSI تعیین مناطق اشباع خرید و اشباع فروش در بازار رنج است، هیچ تضمینی وجود ندارد که بتوانید آخرین کف‌ یا سقف را دقیقاً شناسایی کنید. همچنین، خرید صرفاً براساس سیگنال اشباع فروش ریسک فراوانی دارد؛ زیرا همان‌طورکه توضیح دادیم، حتی وقتی با سیگنال اشباع فروش روبه‌رو می‌شوید، بازار ممکن است بازهم به روند نزولی خود ادامه دهد. استفاده از RSI به‌تنهایی کافی نیست؛ بنابراین، توصیه نمی‌کنیم که تمام استراتژی معاملاتی خود را صرفاً با تکیه بر این اندیکاتور ایجاد کنید. باوجوداین‌، شاخص قدرت نسبی به شما کمک می‌کند تصمیم بهتری بگیرید و دیدگاه وسیع‌تری از بازار به‌دست آورید. در‌مجموع، پیشنهاد می‌کنیم از انواع مختلف میانگین‌های متحرک و باندهای بولینگر (Bollinger Bands) همراه با RSI برای تأیید سیگنال‌ها و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در معاملات استفاده کنید.

• معامله‌گری براساس واگرایی و همگرایی صعودی یا نزولی: استراتژی دوم براساس واگرایی تنظیم می‌شود و می‌تواند جالب‌تر باشد. به‌عنوان مثال، اگر قصد دارید از شکل‌گیری دره یا قله در نمودار مطمئن شوید، می‌توانید به‌دنبال واگرایی در اندیکاتور RSI باشید. اگر همراه با شکل‌گیری الگوی دوقله، واگرایی نزولی در اندیکاتور RSI مشاهده کردید، بهتر است به فکر فروش دارایی باشید و اگر با الگوی دودره و یک واگرایی صعودی روبه‌رو شدید، به‌طور بالقوه می‌توانید سفارش خرید تنظیم کنید. در این حالت، حد ضرر شما بهتر است کمتر از کف قبلی تنظیم شود؛ زیرا طبق تحلیل شما، کف جدیدی ایجاد نخواهد شد. اگر قیمت پایین‌تر برود و کف جدیدی ایجاد کند، آن‌گاه تحلیل شما اشتباه بوده است و حد ضررتان فعال می‌شود.

فراموش نکنید که فعال‌شدن حد ضرر هم مشکل چندان بزرگی نیست و مدیریت ریسک بخش مهمی از معامله‌گری شما خواهد بود. درواقع، با ایجاد حد ضرر به خود و استراتژی‌تان اجازه می‌دهید که هرازگاهی اشتباه کنید.

بازار پیش‌بینی‌ناپذیر است؛ بنابراین، باید به خودتان اجازه پذیرش هر نتیجه‌ای را بدهید تا در بلندمدت همچنان برنده میدان باشید. به‌همین‌دلیل، حد ضرر بهتر است فقط به‌اندازه ۱ تا ۲درصد از پورتفو معاملاتی شما تنظیم شود. در حالت ایدئال، بهتر است بدون ورود پول به بازار چند مرتبه استراتژی خود را روی کاغذ آزمایش و پس از اطمینان از سودآوری آن، سرمایه‌تان را وارد بازار کنید.

نکات مهم در استفاده از اندیکاتور RSI

مانند تمام اندیکاتورهای تکنیکال، سیگنال‌های شاخص قدرت نسبی هم با درصدی خطا همراه هستند. نکته مهم آگاه‌بودن از عملکرد گذشته و حال اندیکاتور حین استفاده از آن است. درادامه، به سه نکته مهم اشاره می‌کنیم که هنگام کار با اندیکاتور RSI باید از آن‌ها آگاه باشید:

• سیگنال‌های کاذب: متأسفانه اندیکاتور RSI در برخی مواقع سیگنال کاذب ایجاد می‌کند. هنگامی‌که خوانش RSI از ۷۰ بالاتر یا از ۳۰ پایین‌تر باشد، با سیگنال کاذب یا جعلی شاخص قدرت نسبی روبه‌رو هستیم. این پدیده معمولاً در ارزهای دیجیتالی مشاهده می‌شود که در میانه روندی قدرتمند هستند. درنتیجه، سیگنال‌های خرید یا فروش کاذب ایجاد می‌شوند؛ زیرا شاهد حرکات شدیدی در مسیر صعودی یا نزولی بازار نیستیم. به‌منظور رفع این مشکل، بهتر است شاخص RSI با سایر اندیکاتورهای تکنیکال یا فاندامنتال به‌کار گرفته شود. به‌عنوان مثال، بسیاری از معامله‌گران RSI را با باندهای بولینگر یا میانگین‌های متحرک یا سطوح فیبوناچی (Fibonacci retracements) ترکیب می‌کنند تا کارایی اندیکاتور را بهبود ببخشند. صرف‌نظر از ارز دیجیتالی که معامله می‌کنید، بهتر است حداقل یک اندیکاتور دیگر را در‌کنار استراتژی مبتنی‌بر RSI خود به‌کار بگیرید.
• بازگشت روند: همان‌طورکه اشاره کردیم، شاخص قدرت نسبی به‌طور‌کلی برای شناسایی معکوس‌شدن روند بازار طراحی شده است. بازار هنگامی دچار بازگشت می‌شود که حرکات قیمت کم‌رمق و آماده تغییر روند هستند. یکی از مزایای معکوس‌شدن بازار، امکان دریافت سودهای کلان است که در بازار ارزهای دیجیتال غیر‌معمول به‌نظر نمی‌رسد. اگرچه اندیکاتور RSI اغلب به‌صورت استاندارد با پارامترهای ۷۰ و ۳۰ کار می‌کند، برخی تریدرها پارامترهای ۸۰ و ۲۰ را به‌ترتیب برای مناطق اشباع خرید و اشباع فروش در نظر می‌گیرند. علاوه‌بر‌این، استفاده از تایم‌فریم‌های مختلف از‌جمله نمودارهای ساعتی و روزانه و هفتگی هم می‌تواند به افزایش دقت تحلیل شما کمک کند. با این اقدام، می‌توان از شاخص قدرت نسبی برای شناسایی شرایط اشباع خرید یا اشباع فروش در هر دو سطح کلان و خُرد استفاده کرد.
• مدیریت ریسک: صرف‌نظر از استراتژی معاملاتی، درنظرگرفتن پارامترهایی برای مدیریت ریسک به‌منظور موفقیت در معاملات ضروری به‌نظر می‌رسد. همچنین، با‌‌توجه‌‌به نوسان‌های بازار ارزهای دیجیتال، مدیریت ریسک اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. فراموش نکنید که شاخص قدرت نسبی فقط یک اندیکاتور تکنیکال است و نمی‌تواند به‌تنهایی کامل باشد. تنها راه برای اطمینان از اینکه استراتژی مبتنی‌بر RSI به‌طور‌ مؤثر کار می‌کند، استفاده مداوم از آن در بلندمدت است. با آزمایش مداوم استراتژی، مطمئن می‌شوید که سودوزیانتان نتیجه تلاش خودتان است و نه بخت‌واقبال. برای نمونه، یک استراتژی قدرتمند مدیریت ریسک می‌گوید هرگز نباید بیش از ۳درصد از موجودی حسابتان را روی یک معامله ارز دیجیتال ریسک کنید. این رویکرد که به‌عنوان «قانون ۳درصد» شناخته می‌شود، حساب معاملاتی‌تان را حفظ می‌کند و در‌عین‌حال سودآور است.

اشتباهات متداول در استفاده از اندیکاتور RSI

هیچ استراتژی‌ای بدون خطا نیست؛ بنابراین، سعی کنید هنگام استفاده از شاخص قدرت نسبی، از مشکلات زیر اجتناب کنید:

• نادیده‌گرفتن پارامترهای فاندامنتال: صرف‌نظر از ارز دیجیتالی که معامله می‌کنید، همیشه بهتر است از خبرها و داده‌های فاندامنتال دارایی مدنظرتان هم آگاه باشید. اخبار غافلگیرکننده یا مقررات دولتی یا حملات سایبری می‌توانند هر نوع استراتژی‌ از‌جمله استراتژی مبتنی‌بر RSI را ناکارآمد کنند.
• مدیریت نادرست سرمایه: اگر قصد دارید در معاملات خود موفق شوید، به اصول مدیریت سرمایه و ریسک وفادار باشید. علاوه‌براین، تمام سرمایه خود را وارد یک معامله نکنید و دیدگاهی بلندمدت داشته باشید.
• تجارت برمبنای احساس: سعی کنید با روشی سنجیده و باثبات و منظم دست به معامله بزنید؛ وگرنه ممکن است در معاملات هیجانی با اهرم‌های غیرمنطقی و بیش‌ازحد متضرر شوید.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

در این مطلب، اندیکاتور مومنتوم شاخص قدرت نسبی (RSI) را معرفی کردیم و توضیح دادیم که این اسیلاتور چگونه با بررسی گرایش بازار می‌تواند نقاط اشباع فروش و اشباع خرید را شناسایی کند. همچنین، درباره شیوه خوانش شاخص RSI و تفاسیر مختلفی که در شرایط متفاوت بازار ارائه می‌دهد و نیز عملکرد آن در تحلیل‌ها سخن گفتیم.

درادامه، برخی از تفاوت‌های دو اسیلاتور محبوب RSI و MACD را برجسته کردیم و گفتیم که استفاده از این دو اسیلاتور در‌کنار‌هم چگونه می‌تواند به تحلیل‌ بهتر بازار کمک کند. همچنین، مفهوم واگرایی در شاخص قدرت نسبی را مرور و در‌پایان، به نکات مهم و اشتباه‌های متداولی اشاره کردیم که تریدرها ممکن است هنگام کار با اندیکاتور RSI مرتکب شوند.

شاخص قدرت نسبی شتاب تغییرات یا همان گرایش بازار را اندازه‌گیری می‌کند؛ بنابراین، بررسی تغییرات این اندیکاتور درکنار بررسی تغییرات قیمت می‌تواند عصای دست تریدرها در تشخیص درست زمان بازگشت روند و تعیین بهترین نقاط ورود به بازار و خروج از آن باشد. با‌این‌حال، شاخص RSI هم مانند بسیاری دیگر از اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال با درصد خطای زیادی همراه است و در برخی مواقع سیگنال اشتباه ارائه می‌دهد. بهترین استراتژی‌های معامله‌گری اغلب مجموعه‌ای از اندیکاتورها را در‌کنار‌هم بررسی می‌کنند و از توجه به اخبار و اصول فاندامنتال هم غافل نمی‌شوند.

فراموش نکنید که نه شاخص قدرت نسبی و نه هیچ اندیکاتور دیگری نمی‌تواند به‌تنهایی دیدگاه کاملی از بازار به شما ارائه دهد.